Μετέωρα: Εκεί που η γη "τεντώνεται" ν' αγγίξει τον ουρανό.... (2ο μέρος)

Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου
Εγερτήριο κατά βούλησιν και εκκλησιασμός στον Ιερό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Περπατούμε δίπλα στον ποταμό Ληθαίο για πέντε λεπτά περίπου και στρίβουμε λίγο δεξιά. Αντικρύζουμε ένα κτήριο προφανώς οθωμανικό, το οποίο είναι, όπως διαβάζουμε σε κατατοπιστική επιγραφή, κτήριο λουτρών, το Χαμάμ του Οσμάν Σαχ του 16ου αιώνα. Πρόκειται για δίδυμο Οθωμανικό λουτρό, πιθανότατα κι αυτό χτισμένο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μιμαρ Σινάν.  Μαζί με το τζαμί αποτελούσε μέρος συγκροτήματος κτιρίων, που ίδρυσε ο διοικητής του Σαντζακίου των Τρικάλων Οσμάν Σάχ. Μετά από μετατροπές στην μορφή του κτηρίου, φιλοξενήθηκαν οι φυλακές της πόλης από το 1893 έως το 2006. Πλέον το χαμάμ αναπαλαιώθηκε και είναι επισκέψιμο, ενώ στον πάνω όροφο του κτηρίου στεγάζεται το Μουσείο Τσιτσάνη. Φυσικά δεν προλαβαίνουμε να το επισκεφθούμε.

Στη Θεία Λειτουργία μας κάνει πολλή εντύπωση η τάξη και η ευπρέπεια των εκκλησιαζομένων, ιδιαίτερα κατά την ώρα της Θείας Κοινωνίας.
Μετά την απόλυση μια γρήγορη εξωτερική ματιά στο Κουρσούμ Τζαμί, ή τζαμί του Οσμάν Χαν που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο ναό. Δεν μπορεί να το προσπεράσει κανείς αν αναλογιστεί την αξία και τη φήμη του αρχιτέκτονά του, του Μιμάρ Σινά, του μεγαλύτερου Οθωμανού αρχιτέκτονα, ο οποίος πάρα πολύ επηρεάστηκε από την Αγία Σοφία. Ονομάστηκε έτσι από τον τρούλο του που ήταν ντυμένος με μολύβι. Σήμερα φιλοξενεί ήπιες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και πρωινό. Πρέπει να πούμε πως το πρωινό ήταν ΑΡΙΣΤΟ, πλουσιότατο και νοστιμότατο! Ετοιμάζουμε τις αποσκευές μας, φορτώνουμε και ακριβώς στις 11.15,όπως ήταν προγραμματισμένο, αναχωρούμε για τα Μετέωρα. Καθ΄οδόν διαβάζουμε λίγες πληροφορίες για τα Τρίκαλα, την ιστορία, τα αξιοθέατα, τους σπουδαίους ανθρώπους που γέννησαν κτλ.
Ήδη μπροστά μας προβάλλουν οι βράχοι των Μετεώρων.

Έχουμε ήδη ακούσει για τα Μετέωρα στη χθεσινή μας διαδρομή από Λάρισα προς Τρίκαλα. Ανάμεσα στα Χάσια βορειοανατολικά και τα Αντιχάσια (που ανήκουν στην Πίνδο) δυτικά, εδώ που τελειώνει η Θεσσαλική πεδιάδα, υψώνονται γιγάντιοι βράχοι που δημιουργούν ένα θέαμα μοναδικό ίσως στον κόσμο. Εδώ και χίλια περίπου χρόνια άρχισαν να ασχολούνται οι ιστορικοί και οι γεωλόγοι με τη δημιουργία αυτών των βράχων, διατυπώνοντας διάφορες θεωρίες. Η επικρατέστερη θεωρία είναι του Γερμανού γεωλόγου Philipson ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την θεωρία του ένας μεγάλος ποταμός είχε τις εκβολές του στην περιοχή αυτή, που για εκατομμύρια χρόνια καλυπτόταν από ένα στενό και βαθύ θαλάσσιο τμήμα. Τα νερά του ποταμού εναποθέτουν στις εκβολές φερτές ύλες και πέτρες και γενικότερα διάφορα υλικά που μεταφέρονταν με τα νερά του από βορειότερα τμήματα της αρχέγονης κεντρικής Ευρώπης. Από τη συσσώρευση των υλικών αυτών σχηματίστηκαν δελτογενείς κώνοι. Πριν από 25-30 εκατομμύρια χρόνια μετά από γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, ανυψώθηκε το κεντρικό τμήμα της σημερινής Ελλάδος και βυθίστηκε η περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία αποτέλεσε μία λίμνη. Αργότερα δημιουργήθηκε το άνοιγμα των Τεμπών, με αποτέλεσμα τα νερά να χυθούν στο σημερινό Αιγαίο και να αποκαλυφθεί η θεσσαλική πεδιάδα. Στη διάρκεια των αλπικών πτυχώσεων, αποκόπηκαν οι συμπαγείς όγκοι των «βράχων» από την οροσειρά της Πίνδου που δημιουργήθηκε και με την πάροδο των αιώνων σχηματίσθηκε ανάμεσά τους η κοιλάδα του Πηνειού ποταμού. Με τη συνεχή διάβρωση από τους ανέμους και τις βροχές, καθώς και από άλλες γεωλογικές μεταβολές, οι βράχοι αυτοί στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών πήραν την σημερινή τους μορφή.

Στις κοιλότητες των βράχων, στις σχισμές τους και στις κορυφές τους έβρισκαν προστασία οι άνθρωποι της περιοχής από τις επιδρομές διαφόρων κατακτητών και νομάδων. Στους βράχους αυτούς βρήκαν καταφύγιο και αρκετοί τολμηροί ερημίτες και αναχωρητές οι οποίοι αναζητούσαν ψυχική ηρεμία, εσωτερική γαλήνη και με την προσευχή επιδίωκαν την ένωση με τον Θεό.
Στην αρχή οι ασκητές ήταν απομονωμένοι και προσεύχονταν σε μικρά παρεκκλήσια, τα λεγόμενα «προσευχάδια», όχι μόνον για τη δική τους σωτηρία αλλά και για την σωτηρία όλων των ανθρώπων. Η ζωή τους ήταν λιτότατη και η εργασία τους απίστευτα επίπονη.
Το πότε κατοικήθηκαν οι βράχοι δεν είναι γνωστό, σύμφωνα όμως με τις γραφές που υπάρχουν, παρουσιάζεται ο μοναχισμός όταν πλέον είχε οργανωθεί. Σύμφωνα με τους βυζαντινολόγους, οι πρώτοι ασκητές πρέπει να είχαν καταφύγει στους βράχους προς το τέλος τις πρώτης χιλιετίας. Ως πρώτος ασκητής αναφέρεται ο Βαρνάβας περί τα 950-970 μ.Χ., ο οποίος ίδρυσε τη Σκήτη του Αγίου Πνεύματος και ακολούθησε η ίδρυση της Σκήτης της Μεταμορφώσεως από τον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο στις αρχές του 1000 μ.Χ. Κατόπιν ιδρύεται η Σκήτη των Σταγών ή Δούπιανη περί τα 1150-1160 μ.Χ.
Εκτός από τις προαναφερθείσες σκήτες υπήρχαν και άλλες σε διάφορες κοιλότητες γύρω από τον βράχο της Δούπιανης, του Αγίου Πνεύματος και του βράχου της «Σουρλωτής». Στις αρχές του 12ου αιώνα είχε πια συγκροτηθεί στον χώρο των Μετεώρων μικρή ασκητική πολιτεία με κέντρο λατρείας τον ναό της Θεοτόκου που αποτελούσε το «Κυριακό» ή «Πρωτάτο» και ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται νότια του βράχου της Δούπιανης. Στον μικρό αυτό ναΐσκο συνέρρεαν από τα ασκητήριά τους για να τελέσουν την κοινή λατρεία προς τον Θεό, να συζητήσουν για τα διάφορα προβλήματα που τους απασχολούσαν και να ζητήσουν την βοήθεια των άλλων ασκητών, για να φέρουν σε πέρας δύσκολες εργασίες.
Μετά από διακόσια περίπου χρόνια, στα μέσα περίπου του 14ου αιώνα (1340-1350 μ.Χ.), ιδρύεται η Ι. Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος από τον όσιο Αθανάσιο, ο οποίος έδωσε στον μεγάλο βράχο «Πλατύ Λίθο» το όνομα Μετέωρο και από τότε όλοι οι βράχοι φέρουν αυτό το όνομα.
Στην συνέχεια έχουμε την δημιουργία πολλών ιερών μονών σε διάστημα 2 αιώνων (14ο – 15ο), περίοδο μεγάλης ακμής του μοναχισμού στα Μετέωρα. Ο αριθμός τους τότε φτάνει τα 24.
 Οι πρώτοι ασκητές αναρριχήθηκαν στους βράχους χρησιμοποιώντας σκαλωσιές που τις στήριζαν σε δοκάρια σφηνωμένα σε τρύπες μέσα στον βράχο. Αργότερα χρησιμοποίησαν τις ανεμόσκαλες και το δίχτυ, μέχρι που στις αρχές του εικοστού αιώνα λαξεύτηκαν οι πρώτες σκάλες.
Με το πέρασμα των χρόνων και κάτω από διάφορες δυσκολίες των καιρών, όπως κατακτήσεις  και λεηλασίες, επιδρομές ληστών κτλ. οδηγήθηκαν πολλές από τις ακμάζουσες Ι. μονές στην εγκατάλειψη και καταστροφή (περίοδος παρακμής μετά τον 17ο αιώνα). Σήμερα συνεχίζουν χωρίς διακοπή την παράδοση της ορθοδοξίας για πάνω από 600 χρόνια οι Ιερές Μονές Μεγάλου Μετεώρου (ή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος), Βαρλαάμ, Αγίου Στεφάνου, Αγίας Τριάδος, Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, και η Μονή Ρουσάνου.

Δεξιά μας η Θεόπετρα, τεράστιος επιμήκης βράχος που φιλοξενεί σπηλιές με πολλά ευρήματα νεολιθικής εποχής.

Στην Καλαμπάκα αφήνουμε τέσσερις συνταξιδιώτες μας οι οποίοι θα μεταβούν στη Μονή Ρουσάνου στην οποία εγκαταβιοί  στενή συγγενής τους. Εμείς θα βρεθούμε εκεί στο τέλος της περιήγησής μας και θα ανταμώσουμε ξανά.

Πρώτος προορισμός μας η Μονή Αγίου Στεφάνου. Είναι η ευκολότερα προσβάσιμη Μονή, (ένα μικρό γεφυράκι συνδέει την είσοδο της Μονής με το δρόμο), γι' αυτό και την επισκέπτεται άπειρος κόσμος. Πολλά πούλμαν, πολύ περισσότερα Ι.Χ. δημιουργούν ένα μικρο κομφούζιο. Δίνουμε ραντεβού στην είσοδο-έξοδο και εισερχόμαστε. Η Μονή είναι ιδιαίτερα φροντισμένη. Το Καθολικό της πρόσφατα αγιογραφημένο εξαιρετικά (!!!) από τον Τσοτσώνη. Δεν επιτρέπεται βέβαια η φωτογράφιση. 

Από εξωτερικό τοίχο της Μονής "Τείχος εί των παρθένων, Θεοτόκε Παρθένε"!

Η Μονή του Αγίου Στεφάνου από το σημείο που μας άφησε το λεωφορείο

Όμορφο εκκλησάκι στον περίβολο της Μονής

Η θέα της Καλαμπάκας από τον εξώστη της Μονής του Αγίου Στεφάνου

Εσωτερική αυλή

Κινέζοι, Γιαπωνέζοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, άπειρο πλήθος κινείται στους χώρους της Μονής, φωτογραφίζονται, θαυμάζουν. Μένουμε κι εμείς για λίγο, απολαμβάνουμε τη θέα, θαυμάζουμε τα έργα των ανθρώπων που έγιναν με πολύ κόπο και πολλή επίσης προσευχή και θεϊκή ευλογία και αναχωρούμε στην ώρα μας για την Μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά.

*Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να κάνουμε για το Μουσείο-Σκευοφυλάκιο που στεγάζεται στην παλαιά Τράπεζα της Μονής όπου φυλάσσονται πάρα πολλά χειρόγραφα, άμφια, σκεύη κτλ.

Η Μονή του Αγίου Νικολάου

Είναι πολύ κοντά η Μονή. Μας αφήνει το λεωφορείο στη ρίζα του βράχου που το φιλοξενεί. Κι αρχίζει ο ανήφορος -τρεις αδυνατούν να ανεβούν και περιμένουν στο parking των λεωφορείων! Αρκετά κουραστική η ανάβαση, αλλά ο προορισμός δικαιώνει τον κόπο! 

Αφενός η εκπληκτική θέα που προκαλεί δέος, αφετέρου η μοναδικότητα του Καθολικού που είναι αγιογραφημένο από τον περίφημο Θεοφάνη Κρήτα (Στρελίτζα) αφήνουν τον επισκέπτη άφωνο. Η αγιογράφηση του καθολικού της μονής του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά αποτελεί το παλαιότερο επώνυμο έργο του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη και αρχηγέτη της Κρητικής Σχολής. Οι τοιχογραφίες του καθολικού έχουν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ανεπανάληπτης τέχνης του: ευγένεια, ζωντάνια, χρώματα φωτεινά. Ξεχωρίζουν οι παραστάσεις της "Άκρας Ταπεινώσεως του Κυρίου", της "Δεομένης Παναγίας", του "Ιωνά που βγαίνει από το στόμα του κήτους", της "Λειτουργίας των Αγγέλων" και της "Δευτέρας Παρουσίας". Φαίνεται ότι πρώτη φορά ο Θεοφάνης επεχείρησε και έφτιαξε τόσο μεγάλο έργο. Και το έφτιαξε με εξαιρετική επιτυχία!

Το Μοναστήρι δεν έχει χώρο να απλωθεί, γι' αυτό υψώνεται σε ορόφους!!!

Η κατάβαση είναι κι αυτή κοπιαστική για τα γόνατα και τις γάμπες, αλλά πιο ξεκούραστη για την καρδιά. Επιταχύνει το βήμα μας η πείνα  και η προσδοκία του γεύματος!

Ανεβαίνουμε στο λεωφορείο και κατηφορίζουμε προς το Καστράκι. Είναι περίπου 2 το μεσημέρι. Ώρα για φαγητό. Κοντοστεκόμαστε στα πρώτα ταβερνάκια, αλλά είναι όλα γεμάτα. Είναι δύσκολο και για το λεωφορείο να βρει έναν καλό χώρο στάθμευσης. Πιο κάτω ωστόσο βρίσκουμε τον "Παράδεισο", μεγάλο και μάλλον άδειο εστιατόριο που μπορεί να μας εξυπηρετήσει. Όμορφος ο χώρος και τα φαγητά καλά, χωρίς να έχουμε κάνει κάποια προσυνεννόηση. Έχουμε και αρκετό χρόνο για ξεκούραση.

Στις 4.15 αναχωρούμε για την τελευταία Μονή, την Ιερά Μονή Αγίας Βαρβάρας - Ρουσάνου. Μας περιμένουν γιατί έχουμε εδώ γνωστή φίλη μοναχή, συγχωριανή. Θα μείνουμε και για τον Εσπερινό που για χάρη μας θα τον κάνουν λίγο νωρίτερα. Το λεωφορείο αφήνει τους περισσότερους σ' ένα σημείο του δρόμου ψηλότερα από το Μοναστήρι ώστε να έχουν κατάβαση.

 Κάποιοι λίγοι -επτά τον αριθμό που μας πρόδωσαν τα ποδαράκια μας!!!- θα τύχουμε εξαιρετικής μεταχείρισης. Πηγαίνουμε στην κάτω μεριά του βράχου όπου μας παραλαμβάνει μια μοναχή μ' ένα βανάκι και μας ανεβάζει από πολύ απότομη ανηφόρα στην είσοδο της Μονής. Κατά μεγάλη εξαίρεση και ακόμη μεγαλύτερη εξυπηρέτησή μας, ανεβαίνουμε με το ασανσέρ στον τελευταίο όροφο της μονής όπου βρίσκεται το Καθολικό και ο χώρος υποδοχής των επισκεπτών.Μας περιμένει καφές και κουλουράκι και κέρασμα σοκολατένιο και νεράκι δροσερό!!! Η μοναχή Κ. πολύ-πολύ χαρούμενη μας υποδέχεται, έχει πολλούς γνωστούς στο γκρουπ - και τους στενότερους συγγενείς της. Την ευχαριστούμε θερμά!!!

Ο Εσπερινός στο πολύ κατανυκτικό εκκλησάκι είναι το καλύτερο επισφράγισμα της διήμερης προσκυνηματικής μας εκδρομής.

Κι αυτό το μοναστήρι "ζορισμένο" πάνω σε βράχο λίγων τετραγωνικών μέτρων υψώνεται σε πολλούς ορόφους. Τα πάντα είναι εξαιρετικά τακτοποιημένα. Κάθε τετραγωνικό εκατοστό αξιοποιείται!

Αποχαιρετούμε την πολύ όμορφη αδελφότητα της Αγίας Βαρβάρας και κατηφορίζουμε όλοι προς τη ρίζα του βράχου. Μια τελευταία ματιά στο Μοναστήρι μας γεμίζει δέος!

Επιβιβαζόμαστε για μια ακόμη φορά στο λεωφορείο και κατηφορίζουμε προς την Καλαμπάκα αποχαιρετώντας αυτόν τον συναρπαστικό και μεγαλειώδη, αλλά κυρίως ευλογημένο απ' τον Θεό τόπο! Όσες φορές και να βρεθεί κανείς στα Μετέωρα, θα νιώσει συγκλονισμένος! Δεν είναι τόπος που συνηθίζεται. Είναι τόπος ιερός που σε καλεί να ξεφύγεις από την συνήθη και ίσως χωρίς νόημα ζωή σου και ν' αναζητήσεις  τον Θεό που είναι ολοφάνερος εδώ και το θεϊκό στοιχείο που υπάρχει μέσα σου!!!!

 Τα δυο μικρά μοναστήρια, Ρουσάνου, αριστερά, και Αγίου Νικολάου, δεξιά στο βάθος.

Η επιστροφή μας είναι σχετικά σιωπηλή. Το προσκύνημα μας έχει επηρεάσει όλους. Κάποια στιγμή ψάλλουμε την Παράκληση στην Παναγία.
Στην απαραίτητη στάση που κάνουμε στα διόδια πριν από τα Τέμπη μια πολύ ευχάριστη συνάντηση -η οποία προέκυψε από συνεννοήσεις του διημέρου. Μας περιμένει μια παρέα από την Χριστιανική Ένωση Γονέων της Λάρισας. Επί κεφαλής ο πολύ γνωστός και αγαπητός σε πολλούς -μάλλον τους περισσότερους- από το γκρουπ κ.Κώστας Αθανασόπουλος, αγέραστος κατά γενικήν ομολογία.

Αισίως διανύουμε και το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής. Ο συνταξιδιώτης μας π.Λουκάς κάνει το πατροπαράδοτο "κλείσιμο" με πολύ καίρια αναφορά στην ευθύνη που έχουμε όλοι μας ως συνειδητοί Χριστιανοί να δουλέψουμε εσωτερικά στην "καρδία" μας. Ας θυμηθούμε τα λόγια του: 

"...Λοιπόν σε λίγο τελειώνει η διήμερη αυτή εκδρομή κατά τη διάρκεια της οποίας είχαμε την ευκαιρία πολλά να δούμε και για πολλά να ακούσουμε. Μονή αγ. Βησσαρίωνος, Πόρτα Παναγιά, Πέτρινο Γεφύρι, Μονή αγ. Στεφάνου, αγ. Νικολάου Αναπαυσά, Μονή Ρουσάνου...Μοναστήρια, εκκλησιές, θαυματουργές εικόνες, φυσικές ομορφιές και τόσα άλλα. Εκείνο όμως που, όπως νομίζω, περισσότερο εντυπωσιάζει τον επισκέπτη της περιοχής αυτής είναι τα Μετέωρα. Ο όγκος, το ύψος, τα μοναστήρια τους. Γη αγία, θεόκτιστος και θεοφρούρητος ιερός τόπος όπου εγκαταβίωσε, κοπίασε, αγίασε χορεία οσίων, ασκητών και μαρτύρων της Μετεωρίτικης Θηβαΐδος.

Τα άγια Μετέωρα πέρα από το γεωλογικό τους ενδιαφέρον, την ιστορία, τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς που εμπεριέχουν την πνευματική προσφορά σε όσους ασκήτεψαν ή ασκητεύουν τώρα σε αυτά, νομίζουμε πως αποτελούν και για όλους μας ένα σύμβολο, έναν σταθερό οδοδείκτη, μια διαρκή προτροπή. Καθώς ξεπετάγονται από τα χαμηλά πεδινά κατακόρυφα προς τα πάνω φέροντας στις ράχες ή τις κορυφές τους τα μοναστήρια παρασύρουν και τη δική μας σκέψη και τις δικές μας καρδιές, θυμίζοντάς μας το του Αποστόλου· «τὰ ἄνω ζητεῖτε»… «τὰ ἄνω φρονεῖτε, μὴ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς», ή τα λόγια τα οποία υποψιθύριζε ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς πριν την κοίμησή του· «τα επουράνια, τα επουράνια».

Αλλά ενώ τα Μετέωρα ως σημείο και σύμβολο τείνουν φυγοκέντρως προς τα άνω, τον μετεωρολογικό και αστρονομικό ουρανό, η συμβολιζόμενη πραγματικότητα έχει διαφορετική κατεύθυνση. Είναι προς τα κάτω ή μάλλον προς τα έσω. «Σπούδασον εισελθεῖν εἰς τὸ ταμεῖον τὸ ἔνδοθὲν σου, κατά τον άγ. Ισαάκ τον Σύρο, καὶ ὅψει τὸ ταμεῖον τὸ οὐράνιον». Το κέντρο της υπάρξεως, της προσωπικότητάς μας, η καρδία, γίνεται ουρανός όταν καθαριστεί από τα πάθη και γίνει ναός του Αγίου Πνεύματος. «ὁ οὐρανὸς ἔσωθὲν σου, εἰ καθαρὸς ἔσῃ».

Ανάγκη λοιπόν καθάρσεως και μάλιστα εις βάθος. Η αποχή αμαρτωλών και η επιτέλεση κάποιων καλών πράξεων καλή είναι αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται η κάθαρση στα βαθύτερα επίπεδα της υπάρξεως. Στο επίπεδο των λογισμών και ακόμη βαθύτερα στο επίπεδο της καρδίας, των εν τω βάθει και πολλές φορές ανεπιγνώστων επιθυμιών. Χρειάζεται ριζική θεραπεία και κατά τον Μ. Βασίλειο «ρίζα τῶν διὰ τοῦ σώματος ἐνεργειῶν, τὸ ἐν καρδία βούλευμα» και κατά τον Κύριο «ἐκ … τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βασφημίαι». Γι' αυτό και κατά τον άγ. Μακάριο τον Αιγύπτιο το σπουδαιότερο όπλο του πνευματικού αθλητού και αγωνιστού είναι το να μπει στην πνευματική του καρδιά, εκεί να ξεσηκώσει πόλεμο προς τον διάβολο και με αυταπάρνηση να αντιταχθεί στις φίλαυτες επιθυμίες του και τους λογισμούς του. Εάν, επισημαίνει ο άγιος περιοριζόμενος στο παράδειγμα της πορνείας, μόνο κατά το φαινόμενο φυλάγεις το σώμα σου, εσωτερικά δε μοιχεύεις, μοίχευσες και πόρνευσες με τους λογισμούς σου και τίποτε δεν ωφελήθηκες έχοντας το σώμα μόνο παρθένο. Και ο αγώνας αυτός γίνεται με τη νήψη και την αδιάλειπτη μέσα στην καρδιά προσευχή.

Όμως το σπουδαιότατο αυτό θέμα που αποτελεί το πανεπιστήμιο της πνευματικής ζωής, μια πραγματική πολυτέλεια, προωρισμένη όμως όχι για λίγους αλλά για όλους μας, εφ’ όσον όλοι είμαστε καλεσμένοι στο να γίνουμε κοινωνοί θείας φύσεως, δεν αποτελεί θέμα του σύντομου επιλόγου της εκδρομής αυτής, γι' αυτό και δεν επεκτεινόμαστε σε αυτό αλλά κλείνουμε με την ευχή, το διήμερο αυτό όχι μόνο να ήταν μια ευχάριστη ανάπαυλα της κουραστικής καθημερινότητας αλλά και να παραμένει στην καρδιά μας ως μια βιωματική, ισχυρή και διαρκής υπενθύμιση και προτροπή του αποστολικού λογίου που ήδη προαναφέραμε· «τὰ ἄνω ζητεῖτε»… «τὰ ἄνω φρονεῖτε, μὴ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς». Ευελπιστούμε στην πραγμάτωσή της.

Με εσωτερική χαρά, γαλήνη και πληρότητα, φθάνουμε στη Θεσσαλονίκη με την ελπίδα και την προσδοκία μιας ακόμη όμορφης και ωφέλιμης εκδρομής!

*Θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσουμε θερμά τον εξαίρετο οδηγό μας, Μιχάλη. Ήταν άψογος από κάθε άποψη!!!