Στα Τζουμέρκα

Οι φίλοι εκδρομείς

Το δελτίο καιρού για τις επόμενες ημέρες είναι απογοητευτικό: Βροχές και δυνατές καταιγίδες σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Ήπειρο η οποία δέχεται συνήθως τον μεγαλύτερο όγκο νερού. Ωστόσο με αισιοδοξία, πίστη κι ελπίδα ξεκινούμε τη διήμερη εκδρομή μας στα Πράμαντα Τζουμέρκων τη Δευτέρα, 7 Μαΐου  το πρωί. Η αναχώρησή μας από το Σ.Σταθμό μ’ ένα μικρό πουλμανάκι 27 θέσεων –το ορεινό και δύσβατο του εδάφους επιβάλλει μικρό λεωφορείο- και οδηγό τον ευγενή και διακριτικό Κώστα. 

Με ευχάριστη διάθεση, ωραία μουσική, ωφέλιμα κείμενα, ανέκδοτα κτλ. Φθάνουμε στην πρώτη μας στάση έξω από τα Γρεβενά στη STRATA. Καφεδάκι και νοστιμότατες πίτες από την Ευλαμπία Α. και τη Χρυσή Π.  και κουραμπιέδες από την Ελένη Α. για το δέκατο εγγόνι!!! 

Παραστατικός ο κ.Αλέκος!

Πριν από τις 11 αντικρύζουμε εξερχόμενοι από την σήραγγα «Λορέντζος Μαβίλης» την Παμβώτιδα με το νησάκι της και τα Γιάνννενα. Από την έξοδο προς Κατσικά εγκαταλείπουμε την Εγνατία και φεύγουμε νοτιότερα προς το χωριό Ελληνικό, όπου και είναι ο πρώτος διπλός προορισμός μας, η Μονή Τσούκας και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του γλύπτη Θ.Παπαγιάννη.

Η Μονή Τσούκας βρίσκεται στην κορυφή ενός υψώματος κι έχει φρουριακή μορφή. Ιδρυμένη από τα τέλη του 12^ου αιώνα είναι το κυριότερο προσκύνημα της περιοχής και πανηγυρίζει στο Γενέσιο της Θεοτόκου, 8 Σεπτεμβρίου. Σ΄όλο το δρόμο από το Ελληνικό ως το Μοναστήρι βλέπουμε γλυπτά του Θ.Παπαγιάννη. Μπαίνουμε στο Καθολικό.  Ένας μοναχός –με έντονα ξενική προφορά, κάποιοι είπαν πως ήταν Γάλλος- μας έψαλλε μια σύντομη Παράκληση στην Παναγία. 

Το Καθολικό της Μονής Τσούκας, το περιτρέχει η κεροδοσιά!

 

Διάφορα χρηστικά αντικείμενα εκτίθενται στο υπόστεγο της Μονής

 

Το εσωτερικό του Καθολικού από τον 12ο αιώνα

Το βελάκι  έξω από το εκκλησάκι μας υποδεικνύει τη θέση θέας πίσω από το Καθολικό! Μιας απίστευτης θέας στη χαράδρα του Άραχθου που ανοίγεται σε αβυσσαλέο βάθος. (περίπου 500 μέτρων). Η άγρια ομορφιά και το δέος συνταιριασμένα. Φωτογραφήσεις, θαυμασμός, δοξολογία του Θεού...

Αναχωρούμε γύρω στις 12 για το Ελληνικό, το όμορφο ηπειρώτικο χωριό που έχει την τιμή να φιλοξενεί ένα καταπληκτικό Μουσείο ενός εξαίρετου ανθρώπου, του γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη, ο οποίος κατάγεται από εδώ. Παραθέτω αυτούσια την παρουσίαση του Μουσείου εκ μέρους του δημιουργού του:

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεόδωρος Παπαγιάννης

Το Μουσείο που δημιουργήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννίνων του Δήμου Κατσανοχωρίων φιλιδοξούμε να είναι μοναδικό στο είδος του.

Η μοναδικότητά του έγκειται στο ότι περιλαμβάνει έργα που μιλούν για τον τόπο μας, την Ήπειρο και την ιστορία της. Για ό,τι τη δόξασε και την έκανε σεβαστή στον κάθε Έλληνα που ακούει το όνομά της.

Είναι μοναδικό, γιατί μιλάει για το ψωμί, για τον ευεργέτη, τον ξενιτεμένο, τον πνευματικό άνθρωπο, τον Ηπειρώτη μάστορα, το βοσκό, το γεωργό, την πολύπαθη Ηπειρώτισσα μάνα και τέλος για τη μάθηση.

Το Μουσείο φιλοξενείται σ' ένα ωραίο Σχολείο, εκεί που μάθαμε τα πρώτα μας γράμματα. Κτίστηκε από σπουδαίους Ηπειρώτες μαστόρους με χρήματα του ευεργέτη Νικολάου Μαντελόπουλου, συγχωριανού μας.

Άλλοτε στέγαζε ένα μελίσσι από 150 παιδιά, που έδιναν ζωή και χαρά στον τόπο. Τώρα έχει πολύ λίγα. Κι είναι θλιβερό, είναι παρακμή για έναν τόπο να φθίνει ένα σχολείο λόγω έλλειψης παιδιών. Δείχνει πως ο τόπος πεθαίνει. Με παρηγορεί ωστόσο το γεγονός πως το Μουσείο είναι και αυτό ένα άλλου είδους σχολείο. Χωρίς να μπορεί να το αντικαταστήσει, θα είναι ένα σχολείο αισθητικής κι ένα κύτταρο πολιτισμού της περιοχής μας, με ιδιαίτερη έγνοια για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και την ανάδειξη της ηπειρωτικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Θα μπορούσα να προσφέρω αυτά τα έργα σ' ένα πιο κεντρικό Μουσείο στην Αθήνα ή τα Γιάννενα ή οπουδήποτε αλλού. Πιστεύω όμως ότι ο καλύτερος χώρος είναι το Σχολείο του χωριού μας. Γιατί τα έργα που εκθέτουμε αφορούν άμεσα αυτόν τον τόπο. Τα δημιούργησαν οι μνήμες που με σημάδεψαν και με συνοδεύουν σ' όλη μου τη ζωή. Έγιναν από βιώματα δυνατά, που έδωσαν τροφή στη δημιουργικότητά μου. Κατά πώς γράφω σε παλιότερο κείμενό μου: "πετάγονταν σαν φύτρα ανάμεσα απ' ό,τι άλλο είχε συσσωρευτεί επάνω τους". Τίποτα απ' τη μετέπειτα θητεία μου στην τέχνη δεν μπορούσε να τα εμποδίσει να κάνουν την παρουσία τους. Απαιτούσαν πιεστικά πλαστική ερμηνεία, ζητούσαν έκφραση.

Το Μουσείο μας είναι, όπως είπα, μοναδικό, γιατί τα έργα:

• Μιλούν για το ψωμί, την απαρχή του πολιτισμού κατά το Διαγόρα, που τόσο πολύ ταυτίστηκε με τον Ηπειρώτη και τη ζωή του.

• Μιλούν για τον ξενιτεμένο και τον Ευεργέτη.

Ο Μετανάστης, όταν επιστρέφει στην πατρίδα

γέρος πια, κουρασμένος και μόνος 

γιατί έχει ξεχαστεί απ' αυτούς που απόμειναν πίσω...

• Μιλούν για τον πνευματικό άνθρωπο και τα γράμματα, για την πνευματική άνθηση που δημιουργήθηκε τη δύσκολη περίοδο της τουρκοκρατίας μέσα από λαμπρά σχολεία, με σπουδαίους πνευματικούς ανθρώπους ως δασκάλους, που κράτησαν ζωντανή την εθνική συνείδηση.

• Μιλούν για τον χτίστη, που η μαστοριά του τον έκανε διάσημο και περιζήτητο στα πέρατα του κόσμου. Κι εγώ σεμνύνομαι να λέω πως είμαι ένας εργάτης απ' το συνάφι τους!

• Μιλούν για τον κτηνοτρόφο και τον γεωργό, τον ξωμάχο του χωριού, που εκτός της κύριας δουλειάς του έκανε και άλλες χίλιες δυό.

Ανάμεσα σ' αυτά τα έργα υπάρχουν και πολλά που είναι καμωμένα από τ' αποκαϊδια του Πολυτεχνείου, περίτεχνα συνδυασμένα και στολισμένα με άλλα υλικά ανακυκλώσιμα. Αντικείμενα δεύτερης χρήσης, πεταμένα, ξεχασμένα στις μάντρες, αλλά με τη δική τους ιστορία. Όλ' αυτά μαζί έδωσαν τραγικές μορφές, για να θυμίζουν το τραγικό γεγονός και να στέλνουν το μήνυμά του. Ήταν βλέπετε από ευεργέτες Ηπειρώτες καμωμένο και αυτό το υπέροχο πνευματικό ίδρυμα και η πολιτεία το εγκατέλειψε, όπως και τόσα άλλα έργα ευεργετών.

Στο Μουσείο υπάρχουν πορτρέτα σημαντικών ανθρώπων, όπως και πολλών απλών λαϊκών ανθρώπων οι μορφές. Η ιδιαιτερότητά τους οφείλεται στο ότι, πλην ελαχίστων, είναι τερακότες με χρώμα που προσθέτει εκφραστικότητα, πέραν του ότι ξαναβρίσκει το μίτο της χρωματισμένης αρχαίας Ελληνικής γλυπτικής. Στις προθήκες του διαδρόμου εκτίθεται μια μοναδική σειρά από προπλάσματα μεταλλίων και νομισμάτων, που φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια 40 περίπου χρόνων. Κι έτσι ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει ένα θέαμα που δεν υπάρχει σε κανένα άλλο Μουσείο της χώρας μας.

Ιδιαίτερο θέμα και θέαμα είναι η τάξη με τους μαθητές, τα παλαιά θρανία, το δάσκαλο και τους θεατές. Η τάξη της μάθησης, όπως την ονομάσαμε.

Οι μαθητές και δυο μαθήτριες συγκεντρωμένοι στο έργο τους, τη μάθηση, υπό το άγρυπνο βλέμμα και την περιφρούρηση των ανθρώπων του χωριού, των γονέων, των πάππων τους, όλου του ελληνικού έθνους, που έχει αποθέσει στη νέα γενιά ελπίδες και πόθους και την ευχή να προκόψει...

Ο δάσκαλος σεμνός, αυστηρός, αξιοπρεπής και γλυκύτατος...

(Θα μπορούσε να είναι ο φίλος Γεώργιος Κ.)

Ειδική μνεία θέλω να κάνω για τα σχέδια που είναι σε μεγέθυνση και καταλαμβάνουν δεσπόζουσα θέση στο Μουσείο. Είναι επιλεγμένα απ' όλη την καλλιτεχνική μου διαδρομή, από τη στιγμή που αποφοίτησα απ' τη Σχολή μέχρι σήμερα.

Προσπαθήσαμε όλ' αυτά τα έργα να τα τοποθετήσουμε στο χώρο με άκρα λιτότητα, όσο πιο απλά μπορούσαμε, ώστε να είναι λειτουργικός και καλαίσθητος. Μακάρι να πετύχαμε το σκοπό μας.

Θεόδωρος Παπαγιάννης

Ο καλλιτέχνης σε πρόσφατη φωτογραφία

Υπάρχει θλίψη στη μορφή και κούραση, από το εθνικό κατάντημα ίσως...

Πολύ εντυπωσιασμένοι και από τα εκθέματα, αλλά και κυρίως από τον δημιουργό τους αφήνουμε το Μουσείο ευχαριστώντας την εξαιρετική ξεναγό μας!

Στον αυλόγυρο του σχολείου του Ελληνικού-Μουσείου Θ.Παπαγιάννη

Μια βόλτα στον αυλόγυρο και λίγο κουσκουσάκι κι ύστερα ανηφορίζουμε προς την ταβέρνα για το μεσημεριανό μας. Η ανηφόρα, ένα καλό τεστ κοπώσεως! Μαζεύονται απειλητικά τα σύννεφα. Μόλις μπαίνουμε στου «Καραμπά του Τάκη» αρχίζει πολύ δυνατή  βροχή. Έχουμε ήδη από μέρες παραγγείλει τα φαγητά μας τα οποία είναι έτοιμα. Εξυπηρετούμαστε τάχιστα. Όσο να πεις έχουμε πεινάσει... Σε λίγο καταφθάνουν για να μας συναντήσουν οι πολύ καλοί μας φίλοι από τα Γιάννενα, ο Απόστολος και η Μαρία Θ. και η Αφεντούλα Τ., γνωστοί κι αγαπημένοι σε πολλούς από το γκρουπ από παλιότερες εκδρομές. Κάθονται στην παρέα μας. Η Αφεντούλα μας τραγουδάει ωραιότατα και λίγο πριν σηκωθούμε να φύγουμε αρχίζει και το χορό!! Ανεξάντλητη κι ακούραστη, όπως τη θυμόμαστε από παλιά!

Γύρω στις 3.30 αναχωρούμε για τα Πράμαντα. Ο δρόμος στριφογυρίζει  ασταμάτητα! Ανεβαίνουμε, κατεβαίνουμε, ξανά ανεβαίνουμε ξανά κατεβαίνουμε, ανεβαίνουμε. Καταρράκτες πρασίνου από πλατάνια κι έλατα. Τα βουνά γίνονται ολοένα πιο ξεχωριστά κι επιβλητικά! Είμαστε στα Τζουμέρκα τα ξακουστά βουνά των Αθαμάνων με την Κακαρδίτσα και τη Στρογγούλα, ψηλότερες κορφές, με τους αρματολούς και κλέφτες των χρόνων της σκλαβιάς και τους αντάρτες των νεότερων χρόνων. Περνάμε τον Άραχθο λίγο πιο κάτω από το γκρεμισμένο πια από το 2015 Γεφύρι της Πλάκας, το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων με άνοιγμα καμάρας 40 μέτρα και ύψος 21. Δεν φαίνεται να προχωράει κάποια εργασία αναστήλωσης. 

Το γεφύρι της Πλάκας ήταν όρθιο μέχρι πριν 3 χρόνια! Άμποτε να ξαναστηθεί!

Ο καιρός είναι βαρύς, αλλά δεν βρέχει. Ανηφορίζουμε προς το Ξενοδοχείο μας. Περνάμε τα Άγναντα, τους Κτιστάδες, τα Πράμαντα. Όμορφα χωριά σε μια πανέμορφη αλλά και δυσπρόσιτη φύση. Στις 5 βρίσκουμε τους ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, το κατάλυμά μας, που παίρνει από όλους μας  Άριστα με πολλά θαυμαστικά!. Η θέση του, κάτω από τη Στρογγούλα, τη δεύτερη ψηλότερη κορφή των Τζουμέρκων, του χαρίζει μια θέα συγκλονιστική στις απένατι κορφές και χαράδρες που κρατούν ακόμη το πετρωμένο χιόνι. Κάθε του γωνιά προσεγμένη με μεράκι και πολλή αγάπη. Τα δωμάτια με πέτρα και ξυλόσομπα και αναπαυτικότατα κρεβάτια! Παρά την κούρασή μας θέλουμε να βγούμε να χαρούμε την ομορφιά που ανοίγεται μπροστά μας.

"Ελάτια και χιονότριφτες κορφές,

φτενά χωράφια σε πεζούλια

κι άπιαστες γίδες που κρεμιούνται σε γκρεμνούς,

ετούτ' είν' η πατρίδα μας.

Μα η πούλια δε λάμπει πιο καθάρια

σ' άλλους ουρανούς!!!"

Τα Πράμαντα κάτω από την Στρουγγούλα

Πιάνει καλή βροχή, αλλά την απολαμβάνουμε από το σαλόνι του ξενοδοχείου πίνοντας τον καφέ μας. Έχουμε ορίσει ώρα αναχώρησης για βραδυνή έξοδο και φαγητό στα Πράμαντα τις 8. Αν και προς στιγμήν αποθαρρυνόμαστε η βροχή υποχωρεί και στην ώρα μας ξεκινάμε για το χωριό. Βρίσκουμε ανοιχτή την Αγία Παρασκευή, την όμορφη πετρόκτιστη εκκλησία του χωριού, το καμάρι των Πραμαντιωτών. 

Το εσωτερικό του ναού από παλιότερη επίσκεψη

Μπαίνουμε να προσκυνήσουμε και τελούμε τον Εσπερινό της εορτής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. 

Στην ταβέρνα του Μπούτζα τα ψητά είναι "άπαιχτα". Φημίζεται εξάλλου στο πανελλήνιο! Επιστρέφουμε στο Ξενοδοχείο με αρκετή ψύχρα, βουνίσια, αλλά χωρίς βροχή. Κάποιοι επιζητούν βραδυνή συζήτηση και φιλική συναναστροφή... Η κατάκλιση ευπρόσδεκτη ...

(Συνεχίζεται)