Προσκύνημα στη Ζάβορδα

Μπορεί και νάταν  η ιδιόρρυθμη και ακατανόητη ονομασία της περιοχής αυτό που κέντησε την περιέργειά μας, η αφορμή για να ετοιμάσουμε την εκδρομή μας στην Ιερά Μονή του Οσίου Νικάνορα στη Ζάβορδα στα όρια των Νομών Κοζάνης και Γρεβενών. Βέβαια όταν γνωρίσαμε τον Όσιο και την ιστορία της Μονής συναρπασθήκαμε.

Και

θ

Γέννημα θρέμμα Θεσσαλονικιός και μάλιστα από την ενορία του Αγίου Μηνά έζησε ο Όσιος (Νικόλαος ως λαϊκός και Νικάνωρ ως μοναχός) στα τέλη του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα στα δυσβάσταχτα και πιο σκοτεινά χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Γεννήθηκε από στείρα μητέρα ως καρπός πολλής προσευχής κι ευτύχησε να περάσει τα παιδικά του χρόνια  σε μια οικογένεια γεμάτη πίστη κι αγάπη. Έλαβε μόρφωση πολύ καλή και βαθιά χριστιανική κι από πολύ νέος αναγνώρισε τη θεϊκή κλήση για την αφιέρωσή του. Δεν εγκατέλειψε ωστόσο τους γονείς του. Μόνο μετά την κοίμησή τους και αφού μοίρασε τη μεγάλη οικογενειακή περιουσία σε φιλανθρωπίες, αναχώρησε για το όρος του Καλλιστράτου μετά από ξεκάθαρη θεϊκή προτροπή μαζί με τον αδελφικό φίλο τον Διονύσιο -ο οποίος όμως κατέληξε στον Όλυμπο, όπου και ασκήτευσε και αγίασε. Είχε ήδη χειροτονηθεί πρεσβύτερος από τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ο οποίος αναγνώρισε στον νεαρό Νικόλαο τα πολλά του χαρίσματα και τον ένθεο ζήλο. Η διαδρομή του από τη Θεσσαλονίκη ως τη Ζάβορδα διήρκεσε μήνες, αλλά εξελίχθηκε σε ιεραποστολική περιοδεία. Κήρυττε αδιάκοπα και με ενθουσιασμό το λόγο του Θεού και ενίσχυε τους σκλαβωμένους και ταλαίπωρους Χριστιανούς στην πίστη τους. Στο όρος Καλλιστράτου -ονομάσθηκε έτσι από το όνομα παλιότερου ασκητή- αγωνίσθηκε πολύ σκληρά επί 16 ολόκληρα χρόνια στην σωζόμενη εγκλείστρα. 

Η εγκλείστρα του Αγίου 

(Σήμερα η στάθμη του ποταμού είναι πολλά μέτρα ψηλότερη λόγω του φράγματος)

Οι αγρυπνίες, οι νηστείες, η αδιάκοπη προσευχή, ο απαρηγόρητος ανθρωπίνως βίος, ο άπειρος κόπος του Νικάνορα τον κατέστησαν δοχείο της Θείας Χάριτος, πηγή ιαμάτων, φως αγιασμού. Έγινε γνωστός στην περιοχή. Πλήθος ανθρώπων συνέρρεαν για να πάρουν την ευχή και την καθοδήγησή του ή να λάβουν την ίαση των ασθενημάτων τους. Ο Όσιος ανήγειρε την Μονή αφιερωμένη στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος πάνω σ' ένα ύψωμα δίπλα στον Αλιάκμονα. Εκοιμήθη το 1549 αφού προείπε την εκδημία του στις 7 Αυγούστου, μια μέρα μετά την πανήγυρη. Ετάφη στη Μονή όπου και σήμερα βρίσκεται ο τάφος και το λείψανό του, το οποίο ακατάπαυστα θεραπεύει τους εν πίστει προστρέχοντας. 

Για την Ιερά Μονή λοιπόν του Οσίου Νικάνορα ξεκινήσαμε την προσκυνηματική μας εκδρομή το Σάββατο 5 Νοεμβρίου. Ο καιρός στη Θεσσαλονίκη μουντός και συννεφιασμένος, αλλά λίγο αργότερα, μετά τη Βέροια, ξεκαθάρισε και μας χάρισε μια ηλιόλουστη λαμπρή ημέρα, αληθινό θείο δώρο στην καρδιά του φθινοπώρου. Η μακεδονική φύση ηλιοφώτιστη, ντυμένη στα χρυσαφιά και τα κοκκινωπά και τα πορτοκαλιά μας προσφέρθηκε πανέμορφη και διέγραψε τον κόπο του πολύωρου και πολύστροφου ταξιδιού μας.

Μια στάση για καφέ στη Νεράιδα που αγναντεύει τη λίμνη και τη γέφυρα του Πολυφύτου που μόλις αναδύονται από την πρωινή αχλή. Μόλις που προλαβαίνουμε να πιούμε τον καφέ. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας.

Λίμνη Πολυφύτου, η μεγάλη γέφυρα που ενώνει τη Νεράιδα με τα Σέρβια.

Μνημείο στον Μακεδονομάχο στο παρκάκι της Νεράιδας με την μαγευτική θέα

Άγιος Γεώργιος Νεράιδας με εξωτερικές τοιχογραφίες

Περνάμε από τα Σέρβια και την Αιανή, κωμοπόλεις με μεγάλη ιστορία και ενδιαφέρον χωρίς όμως να μπορούμε να σταθούμε. Μια άλλη φορά θα τις επισκεφθούμε. Περνάμε λίγο έξω από τον Κρόκο με το περίφημο ομώνυμο προϊόν και το Χρώμιο, γνωστά χωριά της Κοζάνης. Τα χωράφια καλοοργωμένα και με πολύ σκούρα χώματα. Στο σημείο που υπάρχει πινακίδα "Προς Ι.Μ. Ζάβορδας" ο δρόμος είναι κλειστός. Ένα γεφύρι έχει γκρεμιστεί. Τώρα πρέπει να μακρύνει η διαδρομή μας αρκετά, περίπου ένα μισάωρο σε δρόμους που το αυτοκίνητο δεν μπορεί να τρέξει. Δήμητρα, Παλαιοχώρι, Νεοχώρι, Παναγιά, μερικά από τα χωριά που περνάμε. Η Παναγιά ονομάστηκε έτσι από την Μονή Της Παναγίας Τορνικίου η οποία μεταφέρθηκε σ' αυτό το ύψωμα το 2011 με δαπάνες της ΔΕΗ όταν θα κατασκευαζόταν το φράγμα του Ιλαρίωνα και θα πλημμύριζε η περιοχή όπου βρισκόταν. (Η μεταφορά είναι αξιοθέατη. Μπορείτε να τη δείτε εδώ).

Σε λίγα λεπτά η Μονή Του Οσίου Νικάνορα εμφανίζεται μπροστά μας!!

Η Μονή όταν ιδρύθηκε ήταν άβατη για τις γυναίκες. Για λίγα χρόνια το άβατον καταργήθηκε, αλλά από το 2015 επανήλθε. Γι' αυτό μόνο οι άνδρες ανεβαίνουν στο μοναστήρι ενώ οι γυναίκες μένουμε στο Μετόχι του Αγίου Δημητρίου, όπου μας υποδέχεται ο νεαρός μοναχός π.Παΐσιος, ο οποίος μας διηγείται τον βίο του Οσίου και το ιστορικό της Μονής. Προσκυνούμε το ιερό λείψανό του σε δύο λάρνακες.

Το εσωτερικό του Αγίου Δημητρίου

Τα λείψανα του Οσίου

Πολλά τα ωφέλιμα που ακούμε και δύσκολο να καταγραφούν όλα. Κάτι πολύ χαρακτηριστικό και αξιοσημείωτο είναι το σχετικό με το άβατο της Μονής και την προσωρινή κατάργησή του. Με απόφαση του προηγούμενου επισκόπου και ενώ η Μονή είχε μείνει χωρίς αδελφότητα και διοικούνταν από μια επιτροπή το άβατον ήρθη. Οι πρώτες γυναίκες που θέλησαν να την επισκεφθούν ήταν μια παρέα φεμινιστριών από την Κοζάνη. (Οι ευλαβείς γυναίκες που εγνώριζαν την μακραίωνη παράδοση της Μονής συνέχισαν να σέβονται την επιθυμία του Οσίου και δεν παραβίασαν το άβατον). Ο ιερέας ενός γειτονικού χωριού είχε τα κλειδιά κι έλαβε εντολή να ανοίξει το Μοναστήρι και να δεχθεί τις γυναίκες. Εκείνες μπήκαν με αέρα και έπαρση και κατευθύνθηκαν προς το μέρος όπου βρισκόταν η λάρνακα με την κάρα του Αγίου. Όταν έσκυψαν να την προσκυνήσουν -σημειωτέον ήταν χειμώνας- μια οχιά πετάχτηκε από την λειψανοθήκη ολοζώντανη και επιθετική. Όση ώρα οι γυναίκες βρίσκονταν στον χώρο η οχιά στεκόταν δίπλα στην λειψανοθήκη όρθια σαν κόμπρα και δεν άφησε κανέναν να πλησιάσει. Η μαρτυρία είναι του ιερέως ο οποίος άνοιξε την Μονή. Όταν το 2015 η σημερινή αδελφότητα εγκαταστάθηκε στη Μονή -προερχόμενη από κάποια Μονή της Αρκαδίας- το άβατον επανήλθε.

Η Μονή είναι το πνευματικό κέντρο της περιοχής για πάνω από 500 χρόνια. Οι κάτοικοι την αγαπούν και την τιμούν και την σέβονται, αφού βέβαια πρωτίστως τιμούν και ευλαβούνται τον Όσιο.

Για τους Κοζανίτες είναι ο "παππούλης" τους. Εδώ τρέχουν πρώτα πριν να καταφύγουν σε γιατρούς και φάρμακα και για τους ασθενείς  και για τα ζώα τους. Το 1917 η Κοζάνη δοκιμάσθηκε από φοβερή λοιμική νόσο. Πέντε-πέντε θάβονταν οι άνθρωποι. Ήρθαν στη Μονή και πήραν την κάρα του Αγίου. Μόλις έφθασε η κάρα στην είσοδο της πόλης σταμάτησε το θανατικό. Γι' αυτό και κάθε χρόνο έρχονται στο Μοναστήρι με τα άλογά τους και παίρνουν τεμάχιο του ιερού του λειψάνου το οποίο κρατούν στην πόλη της Κοζάνης και σε χωριά της περιοχής από τον Οκτώβριο μέχρι του Αγίου Πνεύματος, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι με ιδιαίτερη ευλάβεια, τελώντας λειτουργίες, αγρυπνίες, παρακλήσεις. 

Η Μονή υπήρξε κέντρο ελληνισμού και καταφύγιο αγωνιστών σ' όλα τα χρόνια της τουρκοκρατίας, αλλά και στα νεότερα χρόνια του Μακεδονικού αγώνα. Είναι μια ζωντανή απάντηση στους ανιστόρητους που αγνοούν -ή μάλλον θέλουν να διαγράφουν- την προσφορά της Εκκλησίας στους αγώνες του Έθνους μας.

Στο Μετόχι κερνιόμαστε καφέ και κουλουράκια και γλυκά κι ακούμε θαυμαστές ιστορίες από τον γλυκύτατο πατέρα Παΐσιο.

Οι κυρίες της παρέας μας. Ας με συγχωρέσουν όσες δεν φωτογράφισα.

Μεταξύ των πολλών ενδιαφερόντων που μας διηγείται ο π.Παΐσιος είναι τα σχετικά με τα ζώα του μοναστηριού. Παλιότερα ήταν χιλιάδες κυρίως αίγες, κοινώς κατσίκια. Επειδή συνέβαιναν πολλές κλοπές, ο Όσιος παρακάλεσε το Θεό να έχουν τα κατσίκια της Μονής κοκκινωπό τρίχωμα για να ξεχωρίζουν. Κι ο Θεός άκουσε το αίτημά του. Και σήμερα ακόμη οι τετρακόσιες κατσίκες της Μονής είναι κοκκινωπές. Το κρέας και το γάλα τους εξαιρετικό με ιδιαίτερα θρεπτικά συστατικά που το κάνουν μοναδικό.

Η θέα από τον εξώστη προς τον Αλιάκμονα είναι μαγευτική! 

Σκέψου τι θα είναι από ψηλά, από την κυρίως Μονή.

Με μια ώρα καθυστέρηση στο πρόγραμμα φεύγουμε από τη Μονή αισθανόμενοι την ιδιαίτερη ευλογία του προσκυνήματος. Η διαδρομή προς Γρεβενά ακόμη πιο όμορφη.

 Περνάμε τον Γρεβενίτη, παραπόταμο του Αλιάκμονα, ο οποίος έχει μια ιδιαίτερη χαρακτηριστική ομορφιά λόγω των παρόχθιων πετρωμάτων που θυμίζουν τους βράχους των Μετεώρων.

Περνάμε έξω από τα χωριά Αιμιλιανός και Δεσπότης και μνημονεύουμε τον ιεροεθνομάρτυρα Αιμιλιανό Γρεβενών, μια ηρωική μορφή, έναν στυλοβάτη του μακεδονικού ελληνισμού. Φρόντισε για την ίδρυση και συντήρηση ελληνικών σχολείων και ορθόδοξων ναών. Κυνηγήθηκε από τους Τούρκους και τους ρουμανίζοντες της περιοχής και δολοφονήθηκε μαζί με τον διάκονό του Δημήτριο και τον αγωγιάτη του Αθανάσιο σε μια δασώδη περιοχή μεταξύ των δυο αυτών χωριών. Επί οχτώ ημέρες θεωρούνταν αγνοούμενοι. Στις 8 Οκτωβρίου του 1911 βρέθηκαν τα σώματά τους φριχτά κρεουργημένα, αλλά χωρίς ίχνος δυσοσμίας  ή σπαραγμού από άγρια ζώα. Τα χωριά Γκριντάδες και Σχίνοβο μετονομάσθηκαν σε Αιμιλιανός και Δεσπότης.

                                      

Αιμιλιανός Γρεβενών

Φθάνουμε στα Γρεβενά γύρω στις 3μ.μ. και αποβιβαζόμαστε κοντά στο "ΠΕΤΡΙΝΟ", 

την πολύ συμπαθητική ταβέρνα που θα μας "φιλέψει" όλα τα καλά. Μας περιμένει αναμμένο το τζάκι και τα τραπέζια έτοιμα στρωμένα. Το σερβίρισμα ταχύτατο, το φαγητό άψογο.

Μετά το φαγητό ανηφορίζουμε προς τη Μητρόπολη Γρεβενών, όπου μας περιμένει ο π.Χρήστος Κούρτης, θεολόγος, ο οποίος μας έχει βοηθήσει στην προετοιμασία της εκδρομής. Αναγνωρίζουμε στο πρόσωπό του τον νεαρό παρουσιαστή της ΤV100.  Μας υποδέχεται θερμά και μας ενημερώνει για την κατάσταση στη Μητρόπολη Γρεβενών. "Η Θεσσαλονίκη με τα Γρεβενά έχουν δεσμούς πεντακοσίων χρόνων. Οι δεσμοί ξεκίνησαν με τον Όσιο Νικάνορα που ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη και ασκήτεψε στη Ζάβορδα Γρεβενών και στις μέρες μας ανανεώθηκαν με την εκλογή ως Μητροπολίτου Γρεβενών του π.Δαβίδ πολύ γνωστού Θεσσαλονικέως, εφημερίου επί δεκαετίες στον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο". Μας μιλάει για τους Γρεβενιώτες Αγίους, μεταξύ αυτών ο Αιμιλιανός Γρεβενών και ο Άγιος Γεώργιος που μαρτύρησε στα Γιάννενα. Η κατάληξη των λόγων του είναι μια έκφραση οδύνης και παράπονου. "Η Θεσσαλονίκη είναι πλούσια σε πνευματική ζωή. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει παντού. Στα Γρεβενά και την περιοχή τους υπήρχε μεγάλη πνευματική

φτώχεια την οποία προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε. Ο Μητροπολίτης μας κάνει κάθε μέρα πολλά χιλιόμετρα για να επισκεφθεί όλα τα χωριά και να στηρίξει τους κατοίκους τους. Στήνονται πάλι τα κατηχητικά τα οποία είχαν ατονήσει. Υπάρχει ωστόσο μεγάλη εγκατάλειψη της περιοχής και φοβερή υπογεννητικότητα. Οι θάνατοι την τελευταία χρονιά ήταν πεντακόσιοι κι οι γεννήσεις πενήντα. Πώς θα κρατηθεί η ελληνικότητα;" Ο π.Χρήστος μιλάει, αλλά πρώτα έχει πράξει. Έχει ο ίδιος εφτά παιδιά κι έχει εγκαταλείψει το βόλεμά του στη Θεσσαλονίκη για να βοηθήσει στο έργο του πνευματικού του πατέρα. Όλοι μας ελεγχόμαστε!

Ο π.Χρήστος Κούρτης 

Το εσωτερικό του Μητροπολιτικού Ναού Γρεβενών

Αναχωρούμε από τη Μητρόπολη και τα Γρεβενά για το Μικρόκαστρο. Μας περιμένει η Παναγία για τον Εσπερινό και η επιστροφή στη Θεσσαλονίκη. 

Εσωτερικό του Ναού της Παναγίας - 

Η θαυματουργή εικόνα αριστερά της Ωραίας Πύλης 

ντυμένη με το ασημένιο πουκάμισο

Ιερά Μονή Παναγίας Μικροκάστρου

Μεγάλη η ευλογία του σημερινού προσκυνήματος! Ευγνώμονες στον Δωρεοδότη μας, αποχαιρετιόμαστε με την υπόσχεση ενός ακόμη προσκυνήματος στο εγγύς μέλλον.

*Θα επανέλθω αν έχω κι άλλες φωτογραφίες από τους συνταξιδιώτες μου, ιδιαιτέρως από την Ιερά Μονή οσίου Νικάνορος στην οποία βεβαίως δεν ανεβήκαμε οι γυναίκες.