Κωνσταντίνου Πόλεως επισκέψεως Χρονικόν (6)

 Πέμπτη 22 Αυγούστου 2024

Τελευταίο πρωινό στο ξενοδοχείο Green Park. Φορτώνουμε τις βαλίτσες μας στις 8.00 και παραδίνουμε τα δωμάτιά μας. Μοναδική σημερινή μας επίσκεψη, το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο και στόχος μας να ξεκινήσουμε το ταξίδι της επιστροφής μας, όσο γίνεται νωρίτερα για να μην πέσουμε σε βαριά κίνηση και μεγάλη ουρά στα σύνορα. Καταφέρνουμε να ξεκινήσουμε περίπου στις 8.30. Αποχαιρετούμε τη γειτονιά του Taksim και κατηφορίζουμε προς τον Κεράτιο. Περνάμε από την γέφυρα Ατατούρκ. Στο βάθος το Υδραγωγείο του Ουάλεντος και λίγο πιο μπροστά η Μονή Παντοκράτορος, σημερινό τζαμί Μολλά Ζεϊρέκ. Τα βλέπουμε από μακριά για πολύ λίγο γιατί στρίβουμε δεξιά στον παραλιακό του Κερατίου. Δεξιά μας όμορφο πάρκο, εδώ που πριν από είκοσι χρόνια ήταν μια βρωμερή περιοχή με παράγκες και άσχημη μυρωδιά από τον κλειστό κόλπο. Είμαστε στην περιοχή του Φαναρίου που έχει πολύ αναβαθμιστεί. Κατεβαίνουμε από το λεωφορείο και ανηφορίζουμε λίγο για να βγούμε μπροστά στο πατριαρχείο. Μαζί μας σήμερα ένας άλλος ξεναγός. Ο Τανέρ μας αποχαιρέτησε εκτάκτως χθες το βράδυ γιατί έπρεπε να παραλάβει σήμερα τον ασθενή πατέρα του που έρχεται στην Πόλη.* 

Στην είσοδο του Πατριαρχείου τρεις ξύλινες πόρτες. Η κεντρική πάντα κλειστή σε ανάμνηση του άγριου απαγχονισμού του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ στις 10 Απριλίου του 1821 από τον όχλο εξαγριωμένων Τούρκων και Εβραίων.

Περνάμε από την αριστερή πύλη και τον έλεγχο. Στην αυλή μπροστά στον ιερό ναό και τα κτίρια των Γραφείων ακούμε τα σχετικά με την ιστορία του Πατριαρχείου, του ναού και των κειμηλίων  του. Ο Απόστολος Ανδρέας είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως γι' αυτό και η ημέρα της μνήμης του είναι η θρονική εορτή του Πατριαρχείου. Στην αρχή βέβαια ήταν μια μικρή επισκοπή που απέκτησε την οικουμενική της ισχύ μετά την βασιλεία του Μεγάλου Κωνσταντίνου και τις πρώτες οικουμενικές συνόδους και παράλληλα με την άνοδο της ισχύος της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει λόγω της θέσεώς του (μέσα στην καρδιά της τουρκικής ισχύος) αγωνίζεται με πολλή πίστη και "διπλωματία" (αναγκαία για την επιβίωσή του) να υπηρετήσει το χρέος και τον ιερό του σκοπό.

Η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου μεταφέρθηκε εδώ γύρω στο 1600. Ο υπάρχων ναός ήταν ένας μικρός, αφιερωμένος στον Μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο. Στην πορεία πολλές φορές υπέστη ανακατασκευές . Η σημερινή του εσωτερική μορφή οφείλεται κυρίως στον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄. Καθιέρωσε τα δύο παρεκκλήσια, το βορεινό προς τιμήν των Τριών Ιεραρχών και το νότιο στην Αγία Ευφημία. Ενώ η εξωτερική της όψη πήρε τη σημερινή μορφή της τον 19ο αιώνα. Τελευταία συντήρηση του ναού και του κτιρίου των γραφείων έγινε το 1987 από τον ευεργέτη Παναγιώτη Αγγελόπουλο επί πατριαρχίας Δημητρίου.

Στο κτίριο αριστερά μπροστά από το ναό παρασκευάζεται το Άγιο Μύρο την Μεγάλη Πέμπτη και μοιράζεται σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες. (Κάποιες έχουν πλέον αυτονομηθεί και ως προς το Άγιο Μύρο). Μπαίνουμε στο ναό να προσκυνήσουμε. Στο βόρειο κλίτος οι λάρνακες με τα λείψανα των Ιεραρχών Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Εδώ και η Παναγία Φανερωμένη, φερμένη από την Κύζικο.

Στο νότιο κλίτος, η Στήλη της φραγγελώσεως του Κυρίου μας, οι τρεις λάρνακες με τα λείψανα της Αγίας Ευφημίας, Αγίας Σολομονής και Αγίας Θεοφανούς. Σε ιδιαίτερο ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο Προσκυνητάρι, η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας της Παμμακαρίστου, το παλλάδιο της βυζαντινής Μονής της Παναγίας της Παμμακαρίστου, που στέγασε το Πατριαρχείο από το 1456 ως το 1587, οπότε και μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, γνωστό ως Φετιχέ τζαμί. H εικόνα διασώθηκε και αποτέλεσε ένα από τα «θησαυρίσματα» του Πατριαρχείου, τοποθετήθηκε δε σε ξεχωριστή θέση του τέμπλου αρχικά και αργότερα μεταφέρθηκε στο νότιο κλίτος.

Παναγία η Παμμακάριστος (συντηρήθηκε πολύ πρόσφατα και παραδόθηκε στο Πατριαρχείο το 2023)

Πρόσοψη του Ι.Ν του Αγίου Γεωργίου

Η στήλη της φριχτής φραγγελώσεως (μέρος της όλης στήλης)

Αγία Ευφημία

Αγία Σολομονή

Ψηλό, περίτεχνο και επιχρυσωμένο το τέμπλο, ο πατριαρχικός θρόνος και τα αναλόγια "κεντημένα" με συντέφι.

Ταπεινότητα! Αυτή χαρακτηρίζει τον πατριαρχικό ναό (Βάλε δίπλα τον Άγιο Πέτρο του Βατικανού!!). Αυτό ωστόσο δεν είναι το ζητούμενο της αληθινά χριστιανικής πορείας; Μαρτύριο και ταπεινότητα η πορεία του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου! Χρέος μας να το στηρίζουμε με κάθε τρόπο!

Βγαίνουμε αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στο ναό και μπροστά στην κλειστή πόρτα.

Και αναχωρούμε!

Στο αυτοκίνητο ακούμε το ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη το αφιερωμένο "Στον ανδριάντα του Γρηγορίου του Ε΄", όταν το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στην Αθήνα.

Μια επιλογή στίχων:

"Πῶς μᾶς θωρεῖς ἀκίνητος;… Ποῦ τρέχει ὁ λογισμός σου,
τὰ φτερωτά σου ὄνειρα;… Γιατὶ στὸ μέτωπό σου
νὰ μὴ φυτρώνουν, γέροντα, τόσες χρυσές ἀχτίδες,
ὅσες μᾶς δίν’ ἡ ὄψη σου παρηγοριές κ’ ἐλπίδες; 

Ἡ θάλασσα η ἀγριεμένη ἐκεῖ… Θυμᾶται στὸ λαιμό σου
τὸ ματωμένο τὸ σχοινί, καὶ στ’ ἅγιο πρόσωπό σου
τὰ ραπίσματα τ’ άγρια… τὸ βόγγο… τὴ λαχτάρα…
τοῦ κόσμου τὴν ποδοβολή… Θυμᾶται τὴν ἀντάρα…
τὴν πέτρα, ποὺ σοῦ κρέμασαν, τὴ γύμνια τοῦ κορμιοῦ σου…
τὸ φοβερὸ τὸ ἀνάβρασμα τοῦ καταποντισμοῦ σου…

Καλόγερε, πῶς δὲν ξυπνᾶς νὰ δεῖς τὰ θαύματά σου;…
Ἀναστηλώνεται ὁ Μωριᾶς… Ἡ Ρούμελη μουγκρίζει…
Ἱδρώνουν αἷμα τὰ βουνά, τὸ δάκρυ πλημμυρίζει…
Στοῦ Γερμανοῦ τὸ μέτωπο κρυφὰ γλυκοχαράζει
τοῦ Γένους τὸ ξημέρωμα… Κάθε ματιά σου σφάζει…

Ἡ θάλασσα η ἀγριεμένη ἐκεῖ… Θυμᾶται στὸ λαιμό σου…

Μ’ αὐτά… μ’ αὐτὰ τὰ κόκκαλα, τὰ τρίμματα, τὴ στάχτη
ἐχτίσαμε, πατέρα μου, τὴ φτωχικὴ φωλιά μας.
Τί θέλεις, γέροντ’ ἀπὸ μᾶς;… Δὲ νιώθεις μιὰ ματιά σου
καρδιές πόσες θὰ φλόγιζε κι’ ἀπὸ τὰ σωθικά σου
ζωή πόση θα ἐβλάσταινε;… Πῶς δὲν ξυπνᾷς, πατέρα;…
Δὲ φέγγει μὲς στὸ μνῆμά σου οὔτε μιὰ τέτοια μέρα;…

Τὸ μάρμαρο μένει βουβό… Καὶ θὰ νὰ μείνει ἀκόμα
ποιός ξέρει ὡς πότ’ ἀμίλητο τὸ νεκρικό του στόμα…
Θά κοιμᾶται, θά ὀνειρεύεται… καὶ τότε θὰ ξυπνήσει,
ὅταν στὰ δάση, στὰ βουνά, στὰ πέλαγα, βροντήσει
τὸ φοβερό μας κήρυγμα… «Χτυπᾶτε, πολεμάρχοι!…
Μὴ λησμονεῖτε τὸ σχοινί, παιδιά, τοῦ Πατριάρχη!»..

Ακούμε επίσης ένα ιστορικό ντοκουμέντο σχετικά με την στάση του Πατριάρχη απέναντι στους Επαναστάτες . Σε άρθρο που δημοσίευσε ο αείμνηστος καθηγητής της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Περικλής Βιζουκίδης με θέμα "Η Εκκλησία και ο ιερός αγών" αποκαλύπτεται ότι υπέγραφαν μεν ο πατριάρχης και οι συνοδικοί το αφοριστικό έγγραφο, «διότι ευρίσκοντο προ του φοβερού διλήμματος ή να αποδοκιμάσωσι και αφορίσωσι έργον άγιον και ιερόν εις ό και αυτοί ήσαν μεμυημένοι και συνεργάται ή να απολέσωσι όχι εαυτούς, άπαγε, περί αυτών ουδείς λόγος, ως το απέδειξαν ολίγον βραδύτερον, αλλά το ταλαίπωρον έθνος, εναντίον του οποίου θα εστρέφετο, ως ηπείλει, η σουλτανική οργή και λύσσα». 

 Στη συνέχεια δε κατά τον καθηγητή Βιζουκίδη, την ίδια νύκτα μετά την υπογραφή του αφορισμού, ο πατριάρχης μαζί με τους δώδεκα συνοδικούς αρχιερείς κατέβηκαν στον πατριαρχικό ναό και σε ειδική μυστική τελετή, εν μέσω λυγμών και δακρύων έλυσαν και ακύρωσαν τον αφορισμό «επευλογούντες νοερώς τα όπλα των υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνιζομένων αδελφών»!

Και κάπως έτσι αφήνουμε πίσω μας την Βασιλεύουσα με διφορούμενα συναισθήματα! Θαυμασμός για τη σύγχρονη πορεία και εξέλιξή της σε μια πολύ καλά οργανωμένη και εντυπωσιακή  μεγαλούπολη. Αλλά και συγκίνηση και πόνος στην υπόμνηση τόσων συγκλονιστικών γεγονότων  στα οποία αναφερθήκαμε σ΄ αυτή μας την επίσκεψη.

Με μία ενδιάμεση στάση και ακούγοντας διάφορα παραδοσιακά τραγούδια και ανέκδοτα φθάνουμε στα σύνορα κάπως "φοβισμένοι"! Η εξέλιξη εκπληκτική! Μπαίνουμε στη σειρά των ΙΧ, αλλά πολύ γρήγορα έρχεται μία αστυνομικίνα και μας περνάει σε γκισέ όπου είμαστε εντελώς μόνοι μας. Μαζεύουμε διαβατήρια και ταυτότητες. Τα παίρνει ο οδηγός μας και πηγαίνει στον έλεγχο. Έρχεται πίσω τάχιστα και μας λέει: "Μα πόση προσευχή κάνατε! πέσαμε σε γνωστό μας υπάλληλο. Θα ξεμπερδέψουμε πολύ γρήγορα. Ο κύριος αυτός πουλάει πολύ καλό μέλι. Όποιος θέλει να αγοράσει (8ευρώ, πολύ καλή τιμή). Μ' αυτόν τον τρόπο καλλιεργούμε μια πολύ καλή φιλική σχέση και θα τη βρούμε μπροστά μας και σε άλλα μας ταξίδια!". Κάνουμε μια γερή αγορά. Περνάμε πολύ γρήγορα στα ελληνικά σύνορα. Αυτό που φοβόμασταν από την πρώτη μέρα του ταξιδιού μας ξεπεράστηκε εντελώς ανώδυνα. Περνάμε τον Έβρο χαιρετώντας τους φαντάρους μας! Στα ελληνικά σύνορα δεν καθυστερούμε ιδιαίτερα. Ωστόσο απογοητευόμαστε από την ασχήμια του χώρου και τη βρωμιά των τουαλετών. Είναι τεράστια η "απόσταση" ανάμεσα στις δύο εγκαταστάσεις, την τουρκική και την ελληνική!

Είναι περίπου 2 η ώρα. Τρέχουμε τώρα στην ελληνική επικράτεια. Ο Γρηγόρης που έχει πολύ καημό για την συμμετοχή του λαού στην λειτουργική ζωή μας λέει κάποια πρακτικά βήματα για να μπούμε στο νόημα της βυζαντινής μουσικής, ενώ η σύζυγός του Μαρία μάς διαβάζει πολύ ωραία και εκφραστικά ένα απόσπασμα από το βιβλίο "Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου".  Ανεμπόδιστο το ταξίδι μας μέχρι την είσοδο της Κομοτηνής όπου αποχαιρετάμε το ζεύγος Μαρίας και Γρηγόρη, αφού ψάλουμε την φήμη του Γρηγόρη (ποίημα Παύλου Ντ.):

"Γρηγορίου ιεροψάλτου και αοιδού, σκωπτικών προσομοίων ποιητού τε και ανεκδότων εκφωνητού, πολλά τα έτη".

Στον Γρηγόρη οφείλουμε και τρία τροπάρια αφιερωμένα στον ξεναγό μας, στον οδηγό και στον Κώστα και τη Σταυρούλα. Τα παραθέτω:

ήχος α΄, Των ουρανίων ταγμάτων.

Των ξεναγών την ακρότητα και θεολόγων ομού * και χιουμορίστα πρώτον * και σοφόν κατά πάντα * τον πρώην πολιτικόν μηχανικόν * τον Τανέρ τον σοφώτατον * πάντες οι διδαχθέντες νυν υπ’ αυτού * ευγενώς ευχαριστήσωμεν.

ήχος β΄, Φήμη του οδηγού

Κωνσταντίνου, του ευελικτοτάτου και ικανωτάτου οιακοστρόφου * του υπερπολυτελούς λεωφορείου Μερτσέντες * υπερτίμου και εξάρχου του Τουριστικού Πρακτορείου Θεσσαλονίκης * τουπίκλην «Λιότσης», * ημών δε φιλτάτου τιμονάρχου, * πολλά τα έτη.

ήχος δ΄, Επεφάνης σήμερον.

Κωνσταντίνον σήμερον * συν τη συζύγω Σταυρούλα * δεύτε πάντες άσωμεν * την ξυνωρίδα, αδελφοί, * ότι αυτοί εχαρίσαντο * ημίν τοις πάσιν * την θαυμασίαν εκδρομήν αυτήν.

Συνεχίζουμε με μία στάση έξω από την Μεσορρόπη. Έχει αρχίσει η φωτιά στο Παγγαίο, αλλά δεν φαίνεται από τον δρόμο. Θα κρατήσει για δέκα μέρες, θα απειλήσει να κατεβεί προς τη Μεσορρόπη και τον Πλατανότοπο, αλλά ευτυχώς μια ευεργετική  και σωτήρια βροχή θα την σβήσει. 

Φτάνουμε στη Θεσσαλονίκη γύρω στις 6.30. Εξαιρετικά!!! Ευχαριστούμε τον Θεό γιατί μας χάρισε ένα υπέροχο ταξίδι χωρίς κανένα απρόοπτο (αναλογιζόμαστε πόσα άσχημα θα μπορούσαν να είχαν συμβεί και όμως όλα κύλησαν εύκολα κι ευχάριστα) με πάρα πολλές όμορφες στιγμές και πολύ καλή συνεργασία και εξαιρετική συνέπεια όλων, μικρών και μεγάλων. Την εκδρομή την φτιάχνουμε όλοι μαζί, όχι μόνο ο αρχηγός ή ο πράκτορας!!!! Ευχαριστούμε τον οδηγό και πράκτορά μας Κώστα για την άψογη οργάνωση και εκτέλεση του προγράμματος και την εξαιρετική οδήγηση - που μερικές φορές έκρυβε πολλές δυσκολίες. (Όποιος θέλει μπορεί να μπει στο site Liotsis Travel και να υποβάλει ένα θετικό σχόλιο. Είμαστε πάρα πολύ ευχαριστημένοι και ευγνώμονες από τη συνεργασία μας με το πρακτορείο εδώ και πολλά χρόνια, άλλωστε).

Ευχόμαστε ολόψυχα σε όλους τους φίλους να έχουν υγεία και ευλογία Θεού και αν Εκείνος το επιτρέψει να ξανανταμώσουμε σε κάποια άλλη εκδρομή!

 *Στον Τανέρ χαρίσαμε και ένα μικρό δωράκι καρδιάς, έναν μικρό πίνακα. Δεν είχαμε την ευκαιρία να τον αποχαιρετήσουμε επίσημα γι΄ αυτό το δείχνουμε τώρα στους συνεκδρομείς.