Στη γη των Θεσσαλών

 Πολλά μυστικά κρύβει η Ελλάδα μας που δεν έχουμε ακόμα ανακαλύψει και γνωρίσει. Γι' αυτό κι αυτή η παρόρμηση για εκδρομές εσωτερικού -όσο ακόμα βαστούν οι δυνάμεις και τα πόδια μας- είναι αμείωτη. Εκδρομές που έχουν πολλαπλούς σκοπούς και οφέλη, όπως την μεταξύ μας επικοινωνία και σύσφιξη των φιλικών δεσμών, ωφέλιμα ακούσματα και συζητήσεις, ψυχαγωγικές ευκαιρίες, αλλά κυρίως την ανακάλυψη των θησαυρών  μας θρησκευτικών, εθνικών, ιστορικών, λαογραφικών. 

Μια ακόμη εκδρομή λοιπόν πραγματοποιήσαμε με την ευλογία του Θεού προς μέρη της Θεσσαλίας.

Πρώτος προορισμός μας η πόλη της Λάρισας. Ξεκινάμε την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής με βαρύ ουρανό και ισχυρή πιθανότητα δυνατής βροχής. Λίαν πρωινή η εκκίνησή μας για να προλάβουμε τη Θεία Λειτουργία. Μέσα στο λεωφορείο ψάλλουμε τον όρθρο τον πασχάλιο και εορταστικό -έχουμε μαζί μας τους καλύτερους ψάλτες εξάλλου, ισχυρό πλεονέκτημα. Εκκλησιαζόμαστε στην Αγία Τριάδα, τη Μητρόπολη της Κατερίνης. Θαυμάσια! Ψιλοβρέχει ευτυχώς, όχι τίποτα ενοχλητικό. Πίνουμε τον καφέ μας και κάνουμε τη βόλτα μας στο πολύ όμορφο πάρκο της Κατερίνης με τα τεχνητά "καταρρακτάκια". 

Στις 12.30 περίπου φθάνουμε στον Άγιο Αχίλλειο τη Μητρόπολη της Λάρισας, όπου μας περιμένει η ξεναγός μας κ. Κώντσα. Πολύ όμορφος ο περιβάλλων χώρος, πολύ φροντισμένος. Ο ναός δεσπόζει πάνω σε λόφο, στο λόφο του Φρουρίου. Η ανάβαση για πολλούς είναι δύσκολη, ευτυχώς εκτός από τις σκάλες υπάρχει κι ένας "περιφερειακός" δρόμος τον οποίο επιλέγουμε οι περισσότεροι.

 

Ο Άγιος Αχίλλειος (Αχίλλιος γράφεται, αλλά τον έχουμε συνηθίσει Αχίλλειο), ο Καππαδόκης, ένας από τους πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, έγινε αρχιεπίσκοπος Λαρίσης για 35 περίπου χρόνια με τεράστιο πνευματικό, φιλανθρωπικό και κοινωφελές έργο και αγαπήθηκε πάρα πολύ από τους Λαρισαίους.  Εκοιμήθη ειρηνικά το 355μ.Χ. Οι πιστοί θρήνησαν τον άγιο Ιεράρχη τους, τον κήδεψαν με μεγάλες τιμές και τοποθέτησαν το σεπτό του σκήνωμα σε λάρνακα που ο ίδιος είχε κατασκευάσει. Το τίμιο λείψανό του πραγματοποιούσε πολλά θαύματα. Το 985 εκλάπη από τον Τσάρο των Βουλγάρων Σαμουήλ ο οποίος το μετέφερε στα ανάκτορά του στις Πρέσπες. Έχτισε μεγαλοπρεπή ναό προς τιμήν του τα ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα στο νησάκι της Μικρής Πρέσπας.  Οι κάτοικοι της Λάρισας συνέχισαν να τιμούν τον Άγιο και μετά την αρπαγή των λειψάνων του. Του έκτισαν μεγαλοπρεπή ναό και τον έκαμαν προστάτη και πολιούχο της πόλεώς τους. Σ' αυτόν τον ναό συνάζονταν οι επίσκοποι της Θεσσαλίας για να εκλέξουν τους επισκόπους τους. Στα 1204, οι αιρετικοί Φράγκοι κατέστρεψαν τη Λάρισα και μετέβαλαν το ναό σε ορμητήριο ληστών. Ενώ το 1769 φανατισμένοι Τούρκοι τον πυρπόλησαν. Το 1965 έγινε ανασκαφή στην περιοχή, βρέθηκε ο τάφος του αγίου και κτίστηκε ο σημερινός ναός. Στις 14 Μαΐου του 1981 η Λάρισα υποδέχθηκε με λαμπρές τελετές τα λείψανα του Αγίου της τα οποία φυλάσσονται πλέον ως ακριβό και πολύτιμο θεόσταλτο δώρο στον ομώνυμο ναό του. Η μνήμη του τιμάται στις 15 Μαΐου.

Προσκυνούμε τη λάρνακα με το λείψανο του Αγίου και ψάλλουμε το απολυτίκιό του.

 Ο ναός και εσωτερικά είναι επιβλητικός. Χαρακτηριστικό του, έχει το μαρμάρινο τέμπλο, το μοναδικό  σε όλη την περιοχή της Λάρισας.

Στον προαύλιο χώρο με λίγη βροχούλα η ξεναγός μας εξιστορεί την πορεία της πόλης της Λάρισας μέσα στον χρόνο. Λίγα μέτρα πιο κάτω κυλάει ο Πηνειός που δίνει ζωή στην πόλη, αλλά ενίοτε την καταστρέφει κιόλας με τις πλημμύρες του. Οι όχθες του καταπράσινες,  4.000 χρόνια ζωής μετράει η πόλη. Δεν τα λες και λίγα! Η δε περιοχή έχει ζωή από την παλαιολιθική ακόμα εποχή. Αξιοσημείωτη η αντιπαλότητα των Θεσσαλών με τους Μακεδόνες εξ ης και η ονομασία της πόλης μας Θεσσαλονίκης (Νίκη κατά των Θεσσαλών). Οι Θεσσαλοί εμήδισαν κατά την εκστρατεία του Ξέρξη αλλά δεν το λένε δυνατά οι ξεναγοί... Πρόσφεραν στο στρατό του Μεγαλέξανδρου πολύ αξιόλογο ιππικό. Τα θεσσαλικά άλογα ήταν περίφημα και καλοζωισμένα στις πεδιάδες της θεσσαλικής γης. Γι' αυτό υπάρχει και το μνημείο με το θεσσαλικό άλογο και την εξής επιγραφή: ΙΠΠΟΥΣ ΘΟΑΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΕΘΡΕΨΕ ΠΕΔΟΝ ΠΑΡΕΧΟΝ ΑΕΙ ΟΛΒΟΝ ΤΟΙΣ ΛΑΡΙΣΑΙΟΙΣ. Η ξεναγός μας εξηγεί πως προέκυψε η ονομασία Αλκαζάρ του γηπέδου της ποδοσφαιρικής ομάδας ΑΕΛ αλλά και όλης της περιοχής και του πολύ όμορφου πάρκου. Αλκαζάρ ονομαζόταν ένα εξοχικό κέντρο που έφτιαξε εδώ κάποιος επιχειρηματίας. Η ξεναγός μας δείχνει φωτογραφία του κέντρου. Περπατάμε προς την πίσω μεριά το λόφου. Μια στάση στο Ηρώον και κατηφορίζουμε προς την παλιά  Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου. 

Εδώ, ανάμεσα στο τούρκικο Μπεζεστένι και το Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας βρέθηκαν σε ανασκαφές οι βάσεις του πρώτου ναού του αφιερωμένου στον Άγιο Αχίλλειο, μιας τρίκλιτης βασιλικής με πρόναο στον οποίο διασώζονται ψηφιδωτά. Το ναό κατέστρεψαν οι Οθωμανοί. Βρέθηκαν τάφοι κιβωτιόσχημοι και τρεις θολωτοί.

 Ίσως ο ένας από αυτούς να ήταν του Αγίου Αχιλλείου. 

Το Μπεζεστένι αρκετά μεγάλο κτίριο είναι σε φάση αποκατάστασης. Η ξεναγός μας μάς δείχνει στον τοίχο του δυο μεγάλους στρογγυλούς λίθους (αν θυμάμαι ήταν μάρμαρα) και παίρνει αφορμή να μας μιλήσει για τους "πλάνητες λίθους", δηλαδή αξιόλογα (ευμεγέθη, πελεκημένα) κομμάτια που χρησιμοποιήθηκαν ξανά και ξανά στην ανέγερση κτιρίων.

 Μπαίνουμε στους πεζόδρομους της περιοχής με τα  "φαγάδικα"  και στρίβουμε δεξιά για να βγούμε στο Α΄ Αρχαίο Θέατρο. (Υπάρχει και δεύτερο). Τo μεγαλειώδες αυτό Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα π.Χ. στις νότιες υπώρειες του λόφου του Φρουρίου, όπου βρισκόταν η οχυρωμένη Ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Λειτούργησε μέχρι το τέλος του 3ου αιώνα ή τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., οπότε και διακόπηκε απότομα η ζωή του. Σεισμοί κατέστρεψαν τον δεύτερο όροφο της σκηνής και  τον δωρικό θριγκό. Στη ρωμαιοκρατία το θέατρο λειτούργησε και ως χώρος μονομαχιών και θηριομαχιών. Στην γύρω περιοχή υπήρχαν πάρα πολλοί ναοί και ιερά θεοτήτων, όπως ο ναός της Πολλιάδος Αθηνάς, του Διός και της Αρτέμιδας.  

Πάρα πολύ ενδιαφέροντα όσα είδαμε και ακούσαμε  από την εξαιρετική ξεναγό μας. Αλλά το στομάχι μάς θυμίζει ότι είναι ώρα φαγητού. Δίνουμε ραντεβού για το απόγευμα στις 4.30 στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας και σκορπίζουμε στα δρομάκια για ό,τι προαιρείται ο καθένας... κοντοσούβλι, κοκορέτσι, παϊδάκι, σουβλάκια... πιστεύω δεν έμεινε κανένας πεινασμένος ή παραπονεμένος.

Στις 4.10 συγκεντρωνόμαστε κάτω από τον Άγιο Αχίλλειο και μας παραλαμβάνει το λεωφορείο μας. Εδώ πρέπει οπωσδήποτε να σημειωθεί η ακρίβεια και η συνέπεια όλων των συνταξιδιωτών στον χρόνο. Παίρνουν όλοι ΑΡΙΣΤΑ!!!! Μπαίνουμε δύο-δύο στη σειρά σαν μαθητούδια για να μετρηθούμε... Επίσης να σημειώσουμε ότι βρήκαμε το κέντρο της Λάρισας πολύ φροντισμένο και καθαρό με όμορφα παρτέρια. 

4.30 ακριβείς στο ραντεβού μας στο Μουσείο. Το Διαχρονικό είναι σχετικά νέο μουσείο, όχι και πολύ γνωστό, αλλά πάρα πολύ ενδιαφέρον. Οι άνω των 65 πληρώνουν 3 ευρώ, οι νεώτεροι 6. Χωριζόμαστε σε δύο ομάδες. έχει έρθει και δεύτερη ξεναγός για πρακτικούς λόγους. 

Ξεκινάμε από τα ευρήματα της Παλαιολιθικής Εποχής. Εργαλεία από πυριτόλιθο και χαλαζία που βρέθηκαν στις όχθες του Πηνειού και κάποια απολιθωμένα οστά ζώων που φανερώνουν την πανίδα της περιόδου που χρονολογούνται 30-40 χιλιάδες χρόνια πριν. Στην Παλαιολιθική εποχή ο άνθρωπος είναι κυνηγός και τροφοσυλλέκτης. Δεν υπάρχει ακόμη μόνιμη εγκατάσταση. Στη Νεολιθική εποχή έχουμε τη βασική αλλαγή: Υπάρχει μόνιμη εγκατάσταση, γεωργία και κτηνοτροφία. Τα ευρήματα είναι κυρίως πήλινα αγγεία διαφόρων χρήσεων, σχημάτων, διακόσμησης, σύνεργα υφαντικής, εργαλεία οστέινα και λίθινα, πλούσιες συλλογές ειδωλίων, κοσμήματα και ταφές που παρέχουν μια εικόνα των ταφικών εθίμων εκείνης της εποχής. Παρατήρηση της ξεναγού: Στο μουσείο υπάρχουν σε κάθε πτέρυγα αμμοδόχοι με διάφορα αντικείμενα σαν αυτά που εκτίθενται στις προθήκες για να μπορούν και άνθρωποι με προβλήματα όρασης διά της αφής να ξεναγούνται. Από την εποχή του Χαλκού είναι πολύ ενδιαφέρον το μεγαλιθικό μνημείο (μενχίρ) από τη Σουφλί Μαγούλα.

Στα αρχαϊκά και κλασσικά χρόνια εδραιώνονται οι Θεσσαλοί στην περιοχή και αναπτύσσουν οργανωμένες πόλεις. Έχουμε πολλά επιτύμβια ανάγλυφα με σαφείς ιωνικές επιρροές. Έχουμε επίσης πληροφορίες για ιππικούς αγώνες από επιγραφές και νομίσματα. Περίφημοι ήταν οι αγώνες ιππικής δεξιοτεχνίας, τα ταυροθήρια. Έχουμε επίσης πάρα πολλά ταφικά ευρήματα, τεφροδόχα αγγεία και κτερίσματα, που προδίδουν την ευμάρεια και την καλαισθησία των γυναικών (κάτοπτρα, μυροδοχεία, κοσμήματα).

Στα χρόνια της Μακεδονικής επικράτησης η Θεσσαλία γίνεται πεδίο στρατιωτικών αντιπαραθέσεων. Επίσης στα χρόνια της ρωμαϊκής εξάπλωσης οι Θεσσαλοί μεταβάλλουν στάση πότε υπέρ των Μακεδόνων και πότε υπέρ των Ρωμαίων. Ωστόσο η ζωή συνεχίζεται με εμφανή τα ίχνη του πλούτου και της ευμάρειας. Από την εποχή αυτή έχουμε αντικείμενα κατασκευασμένα από τον περίφημο "πράσινο θεσσαλικό λίθο". Ο πράσινος λίθος εξάγεται σε όλες τις πόλεις γύρω από το Αιγαίο και πιο μακριά. Επίσης εξαπλώνεται η λατρεία ανατολικών θεοτήτων όπως της Κυβέλης, της Ίσιδας και του Σάραπη. Σ' αυτή την περίοδο εξέχουσα θέση κατέχουν τα δύο θέατρα της Λάρισας, των οποίων η ανασκαφή έδωσε πάρα πολλά ενδιαφέροντα ευρήματα και ιστορικές πληροφορίες.  Υπήρξαν τόποι θεατρικών δρώμενων, μουσικών αγώνων, θηριομαχιών και μονομαχιών, αλλά πιθανότατα και χώροι συνέλευσης του Κοινού των Θεσσαλών, σηματοδοτώντας τη δημόσια ζωή της πόλης.

Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια εκτίθενται ευρήματα της πρώτης βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου και εξαιρετικά ψηφιδωτά δάπεδα από πολυτελείς ιδιωτικές οικίες και πολλά χρηστικά αντικείμενα. 

Ενώ η βυζαντινή τέχνη παρουσιάζεται μέσα από έργα γλυπτικής (κιονόκρανα εκκλησιών και θωράκια), επιτοίχιας ζωγραφικής, κοσμήματα και αντικείμενα εφυαλωμένης κεραμικής. Αλλά και η οθωμανική περίοδος στη Θεσσαλία έχει να δείξει έργα αξιομνημόνευτα Οθωμανών και Εβραίων, αλλά και Χριστιανών που διαφύλαξαν την πολιτισμική τους κληρονομιά. Επιτύμβιες οθωμανικές και εβραϊκές στήλες και δύο κιονόκρανα από το περίφημο τζαμί του Χασάν Μπεη και όλη η ιστορία της οικονομικής ευρωστίας της κοινότητας των Αμπελακίων λόγω του εμπορίου των κόκκινων νημάτων εκτίθενται στο εξαιρετικό αυτό Μουσείο.

Πολύ ενδιαφέρουσα η ξενάγηση, αλλά πολλή και ολοφάνερη πλέον η κόπωσή μας. παρακαλούμε να τελειώσει. Ευχαριστούμε θερμά τις δύο ξεναγούς μας και αναχωρούμε για τον Βόλο. Στο λεωφορείο η Κατερίνα μας διηγείται την πολύ συγκινητική και διδακτική ιστορία μιας φίλης που αν και πάσχει από νόσο του κινητικού νευρώνα στο τελευταίο πλέον στάδιο είναι πηγή χαράς και παρηγορίας για όποιον έρχεται σε επικοινωνία μαζί της.

Στο Βόλο φτάνουμε γύρω στις 7μ.μ.. Το ξενοδοχείο μας είναι το "Νεφέλη". Τακτοποιούμαστε στα δωμάτια και καταφεύγουμε σε λίγη ξεκούραση. Η συνέχεια είναι διαφορετική για τον καθένα. Άλλοι βολτάρουν στην όμορφη παραλία του Βόλου, άλλοι δοκιμάζουν μεζέδες σε κάποιο τσιπουράδικο, άλλοι συναντούν συγγενείς και φίλους. Κατά τις 11 ρίχνει πολύ δυνατή βροχή που βρίσκει τους περισσότερους να κοιμούνται μακάριοι!

(Συνεχίζεται)

Μεγάλη Παρασκευή

Μεγάλη Παρασκευή! Ο Κύριός μας στον σταυρό, στο ακρότατο μαρτύριο, στον ακρότατο πόνο... 

Αλλά ο Κύριος δεν θέλει να κλάψουμε για Εκείνον. Θελει να κλάψουμε για εμάς. Δεν θέλει τον  οίκτο μας για το Πάθος Του, θέλει την μετάνοια για τα πάθη μας και την επιστροφή μας κοντά Του.
Η αγωνία Του δεν ήταν για το μαρτύριο που Τον περίμενε και ως Θεός πολύ καλά το εγνώριζε, αλλά για το πώς ο άνθρωπος, το αγαπημένο πλάσμα Του, θα προσλάμβανε αυτό το μαρτύριο για να το κάνει μαρτυρία ζωής και αθανασίας στην δική πορεία βίου. 
Μεγάλη Παρασκευή! Ο θάνατος του Αθανάτου χαρίζει την αθανασία στους θνητούς! Πάσχα, το πέρασμα απ' τον θάνατο στη Ζωή, απ' τα ψεύτικα στ' αληθινά, απ' τα ελάχιστα στα αμέτρητα, απ' τον πόνο και τα δάκρυα, στην παραδεισένια χαρά! Ανατροπές και αντιθέσεις..., η υπέροχη πίστη μας!!

Κοντάκιον
Τὴν ἄβυσσον ὁ κλείσας, νεκρὸς ὁρᾶται, καὶ σμύρνῃ καὶ σινδόνι ἐνειλημμένος, ἐν μνημείῳ κατατίθεται, ὡς θνητὸς ὁ ἀθάνατος. Γυναῖκες δὲ αὐτὸν ἦλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πικρῶς καὶ ἐκβοῶσαι· Τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ, Χριστὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριήμερος.

Αυτός που
Ὁ Οἶκος
Ὁ συνέχων τὰ πάντα ἐπὶ σταυροῦ ἀνυψώθη, καὶ θρηνεῖ πᾶσα ἡ Κτίσις, τοῦτον βλέπουσα κρεμάμενον γυμνὸν ἐπὶ τοῦ ξύλου, ὁ ἥλιος τὰς ἀκτῖνας ἀπέκρυψε, καὶ τὸ φέγγος οἱ ἀστέρες ἀπεβάλλοντο, ἡ γῆ δὲ σὺν πολλῷ τῷ φόβῳ συνεκλονεῖτο, ἡ θάλασσα ἔφυγε, καὶ αἱ πέτραι διερρήγνυντο, μνημεῖα δὲ πολλὰ ἠνεῴχθησαν, καὶ σώματα ἡγέρθησαν ἁγίων Ἀνδρῶν. ᾍδης κάτω στενάζει, καὶ Ἰουδαῖοι σκέπτονται συκοφαντῆσαι Χριστοῦ τὴν Ἀνάστασιν, τὰ δὲ Γύναια κράζουσι· Τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ Χριστὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριήμερος.

Τῷ ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ Σαββάτῳ, τὴν θεόσωμον Ταφήν, καὶ τὴν εἰς ᾍδου Κάθοδον τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζομεν δι' ὧν τῆς φθορᾶς τὸ ἡμέτερον γένος ἀνακληθέν, πρὸς αἰωνίαν ζωὴν μεταβέβηκε.
Στίχοι
Μάτην φυλάττεις τὸν τάφον, κουστωδία.

Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον, τὸ φῶς ὥσπερ ἱμάτιον, καθελὼν Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου, σὺν Νικοδήμῳ, καὶ θεωρήσας νεκρὸν γυμνὸν ἄταφον, εὐσυμπάθητον θρῆνον ἀναλαβών, ὀδυρόμενος ἔλεγεν· Οἴμοι, γλυκύτατε Ἰησοῦ! ὃν πρὸ μικροῦ ὁ ἥλιος ἐν Σταυρῷ κρεμάμενον θεασάμενος, ζόφον περιεβάλλετο, καὶ ἡ γῆ τῷ φόβῳ ἐκυμαίνετο, καὶ διερρήγνυτο ναοῦ τὸ καταπέτασμα· ἀλλ' ἰδοὺ νῦν βλέπω σε, δι' ἐμὲ ἑκουσίως ὑπελθόντα θάνατον· πῶς σε κηδεύσω Θεέ μου; ἢ πῶς σινδόσιν εἱλήσω; ποίαις χερσὶ δὲ προσψαύσω, τὸ σὸν ἀκήρατον σῶμα; ἢ ποῖα ᾄσματα μέλψω, τῇ σῇ ἐξόδῳ Οἰκτίρμον; Μεγαλύνω τὰ Πάθη σου, ὑμνολογῶ καὶ τὴν Ταφήν σου, σὺν τῇ Ἀναστάσει, κραυγάζων· Κύριε δόξα σοι.

"Καθώς ο Ιωσήφ μαζί με τον Νικόδημο κατέβαζε από το ξύλο του Σταυρού Εσένα, που ντύθηκες σαν ρούχο το άκτιστο Φως, και βλέποντάς Σε νεκρό, γυμνό, άταφο, άρχισε θρήνο ευσυμπάθητο και συγκλονισμένος έλεγε: Αλίμονο, γλυκύτατε Ιησού! Πριν από λίγο σε αντίκρισε ο ήλιος κρεμασμένο πάνω στο σταυρό και σκεπάστηκε με ζοφερό σκοτάδι και η γη από το φόβο της εσείσθηκε και του ναού το καταπέτασμα χωρίστηκε στα δύο! Και τώρα Σε αντικρίζω εγώ και συναισθάνομαι ότι για μένα καταδέχτηκες ακόμα και τον θάνατο. Πώς να Σε κηδεύσω, Θεέ μου; Πώς να Σε τυλίξω στο σάβανο; Με ποια χέρια να ακουμπήσω το πανάγιο σώμα Σου; ποια θρηνητικά άσματα να ψάλω στην εξόδιο ακολουθία Σου; Δοξολογώ με μεγαλοπρέπεια τα πάθη Σου και  ψάλλω ύμνους στην ταφή και την ανάστασή Σου και δυνατά φωνάζω: Κύριε, ας είσαι δοξασμένος!"

Η σημερινή προφητεία από τον Ιεζεκιήλ προάγγελος της αναστάσεως των νεκρών:

"...Τάδε λέγει Κύριος Κύριος· Ἰδοὺ ἐγὼ ἀνοίγω τὰ μνήματα ὑμῶν, καὶ ἀνάξω ὑμᾶς ἐκ τῶν μνημάτων ὑμῶν, καὶ εἰσάξω ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν τοῦ Ἰσραήλ, καὶ γνώσεσθε, ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος, ἐν τῷ ἀνοῖξαί με τοὺς τάφους ὑμῶν, τοῦ ἀναγαγεῖν με ἐκ τῶν τάφων τὸν λαόν μου. Καὶ δώσω πνεῦμά μου εἰς ὑμᾶς, καὶ ζήσεσθε, καὶ θήσομαι ὑμᾶς ἐπὶ τὴν γῆν ὑμῶν, καὶ γνώσεσθε, ὅτι ἐγὼ Κύριος, ἐλάλησα, καὶ ποιήσω, λέγει Κύριος Κύριος".
Αυτά λέγει ο Κύριος: Θα ανοίξω τα μνήματά σας, θα σας σηκώσω από τα μνήματα και θα σας βάλω στη γη του Ισραήλ (Επαγγελίας) και θα γνωρίσετε ότι εγώ είμαι ο Κύριος, όταν θα ανοίξω τους τάφους σας και θα σηκώσω τον λαό μου από τους τάφους. Και θα δώσω το πνεύμα μου σε σας και θα ζήσετε και θα σας βάλω στην γη σας και θα ξέρετε ότι εγώ είμαι ο Κύριος και ελάλησα και θα κάμω όσα είπα, λέγει ο Κύριος.
Πολλάκις μας βεβαιώνει ο Προφήτης γιατί πολλάκις  τον εβεβαίωσε ο Θεός ότι η ανάσταση των νεκρών θα γίνει!!!

Μεγάλη Πέμπτη

 Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης τελείται η Ακολουθία των Παθών, δηλαδή ο Όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής. Είναι από τα πιο δυνατά λειτουργικά γεγονότα!!!

Τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Παρασκευῇ, τὰ ἅγια καὶ σωτήρια καὶ φρικτὰ Πάθη τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτελοῦμεν, τοὺς ἐμπτυσμούς, τὰ ῥαπίσματα, τὰ κολαφίσματα, τὰς ὕβρεις, τοὺς γέλωτας, τὴν πορφυρᾶν χλαίναν, τὸν κάλαμον, τὸν σπόγγον, τὸ ὄξος, τοὺς ἥλους, τὴν λόγχην, καὶ πρὸ πάντων, τὸν σταυρόν, καὶ τὸν θάνατον, ἃ δι' ἡμᾶς ἑκὼν κατεδέξατο, ἔτι δὲ καὶ τὴν τοῦ εὐγνώμονος Λῃστοῦ, τοῦ συσταυρωθέντος αὐτῷ, σωτήριον ἐν τῷ Σταυρῷ ὁμολογίαν.


Στίχοι εἰς τὴν Σταύρωσιν
Ζῶν εἶ Θεὸς σύ, καὶ νεκρωθεὶς ἐν ξύλῳ,
Ὦ νεκρὲ γυμνέ, καὶ Θεοῦ ζῶντος Λόγε.

Είσαι ζωντανός Θεός Εσύ,
ακόμα και την ώρα που πεθαίνεις πάνω στο ξύλο του σταυρού,
ω, νεκρέ γυμνέ, Λόγε του ζωντανού Θεού.

Ἕτεροι εἰς τὸν εὐγνώμονα Λῃστὴν
Κεκλεισμένας ἤνοιξε τῆς Ἐδὲμ πύλας,
Βαλὼν ὁ Λῃστὴς κλεῖδα τό, Μνήσθητί μου.

Τῇ ὑπερφυεῖ καὶ περὶ ἡμᾶς παναπείρῳ σου εὐσπλαγχνίᾳ, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.

Δεν ξέρω ποιο τροπάριο να διαλέξω απόψε. Είναι εξαιρετικά, συγκλονιστικά όλα! Ενδεικτικά μένω σ' αυτά:

"Ποῖός σε τρόπος Ἰούδα, προδότην τοῦ Σωτῆρος εἰργάσατο; μὴ τοῦ χοροῦ σε τῶν Ἀποστόλων ἐχώρισε; μὴ τοῦ χαρίσματος τῶν ἰαμάτων ἐστέρησε; μὴ συνδειπνήσας ἐκείνοις, σὲ τῆς τραπέζης ἀπώσατο; μὴ τῶν ἄλλων νίψας τοὺς πόδας, τοὺς σοὺς ὑπερεῖδεν; ὢ πόσων ἀγαθῶν, ἀμνήμων ἐγένου! καὶ σοῦ μὲν ἡ ἀχάριστος, στηλιτεύεται γνώμη, αὐτοῦ δὲ ἡ ἀνείκαστος, μακροθυμία κηρύττεται, καὶ τὸ μέγα ἔλεος".

Ποια συμπεριφορά σε έκανε, Ιούδα, προδότη του Σωτήρος; Μήπως σε ξεχώρισε από την παρέα των Αποστόλων; Μήπως σου στέρησε το χάρισμα των ιαμάτων; Μήπως συνεδείπνησε με εκείνους κι εσένα σε απομάκρυνε από το κοινό τραπέζι; Μήπως ενώ ένιψε τα πόδια των άλλων, τα δικά σου τα προσπέρασε; Ω! Για πόσες δωρεές έγινες επιλήσμων! Και η δική σου μεν αχάριστη συμπεριφορά στηλιτεύεται, Αυτού όμως η απερίγραπτη μακροθυμία κηρύσσεται και το μέγα έλεος!

"Τάδε λέγει Κύριος τοῖς Ἰουδαίοις· Λαός μου τί ἐποίησά σοι, ἢ τί σοι παρηνώχλησα; τοὺς τυφλούς σου ἐφώτισα, τοὺς λεπρούς σου ἐκαθάρισα, ἄνδρα ὄντα ἐπὶ κλίνης ἠνωρθωσάμην. Λαός μου, τί ἐποίησά σοι, καὶ τί μοι ἀνταπέδωκας; ἀντὶ τοῦ μάννα χολήν, ἀντὶ τοῦ ὕδατος ὄξος, ἀντὶ τοῦ ἀγαπᾶν με, σταυρῷ με προσηλώσατε· οὐκέτι στέγω λοιπόν, καλέσω μου τὰ ἔθνη, κᾀκεῖνα με δοξάσουσι, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, κᾀγὼ αὐτοῖς δωρήσομαι, ζωὴν τὴν αἰώνιον".

Αυτά λέγει ο Κύριος στους Ιουδαίους: Λαέ μου, τι κακό σου έκαμα ή σε τι σε παρενόχλησα; Στους τυφλούς σου χάρισα το φως, τους λεπρούς σου τους καθάρισα, τον άντρα τον παράλυτο πάνω στο κρεβάτι του τον έστησα στα πόδια του ορθό. Λαέ μου, τι σου έκαμα και τι μου ανταπέδωσες; Χολή αντί για το μάννα, ξίδι αντί για το νερό, αντί της αγάπης μου με καρφώσατε στο σταυρό. Δεν μένω πια κοντά σου, θα καλέσω τα έθνη κι εκείνα θα με δοξάσουν μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα και θα δωρίσω σ' εκείνους την αιώνια ζωή.

"Ἐσταυρώθης δι' ἐμέ, ἵνα ἐμοὶ πηγάσῃς τὴν ἄφεσιν, ἐκεντήθης τὴν πλευράν, ἵνα κρουνοὺς ζωῆς ἀναβλύσῃς μοι, τοῖς ἥλοις προσήλωσαι, ἵνα ἐγὼ τῷ βάθει τῶν παθημάτων σου, τὸ ὕψος τοῦ κράτους σου, πιστούμενος κράζω σοι ζωοδότα Χριστέ. Δόξα καὶ τῷ Σταυρῷ Σῶτερ, καὶ τῷ Πάθει σου".

Σταυρώθηκες για μένα, για να πηγάσει για χάρη μου άφεση των αμαρτιών μου, κεντήθηκες στην πλευρά για να αναβλύσουν για μένα κρουνοί ζωής, καρφώθηκες με φοβερά καρφιά, ώστε εγώ αντικρίζοντας το βάθος των παθημάτων σου, να βεβαιώσω το ύψος της δυνάμεώς Σου και να κράζω: Ζωοδότα Χριστέ, δόξα και στον Σταυρό και στα Πάθη Σου, Σωτήρα μου!

"Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός, ἀτιμίαν δι' ἡμᾶς ὑπέμεινε, τὰς ἀκάνθας ἡ κεφαλή, ἡ ὄψις τὰ ἐμπτύσματα, αἱ σιαγόνες τὰ ῥαπίσματα, τὸ στόμα τὴν ἐν ὄξει κερασθεῖσαν χολὴν τῇ γεύσει, τὰ ὦτα τὰς δυσσεβεῖς βλασφημίας. Ὁ νῶτος τὴν φραγγέλωσιν, καὶ ἡ χεὶρ τὸν κάλαμον, αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ, τὰ ἄρθρα τοὺς ἥλους, καὶ ἡ πλευρὰ τὴν λόγχην. Ὁ παθὼν ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ παθῶν ἐλευθερώσας ἡμᾶς. Ὁ συγκαταβὰς ἡμῖν φιλανθρωπίᾳ, καὶ ἀνυψώσας ἡμᾶς, παντοδύναμε Σωτήρ, ἐλέησον ἡμᾶς".

Κάθε μέλος του αγίου σώματός Σου υπέμεινε για τη σωτηρία μας την ατίμωση:η κεφαλή το αγκάθινο στεφάνι, το πρόσωπο τα φτυσίματα, οι σιαγόνες τα φοβερά χαστούκια, το στόμα τη χολή που αναμείχθηκε με ξύδι, τα αυτιά τις δυσεβείς βλαστήμιες, η πλάτη την φραγγέλωση, το χέρι σου το καλάμι. Όλο σου το σώμα τεντώθηκε πάνω στο σταυρό, οι αρθρώσεις σου δέχτηκαν τα τεράστια καρφιά και η πλευρά σου τη λόγχη. Εσύ

που έπαθες για μας και μας ελευθέρωσες από τα πάθη μας, Εσύ που με τη φιλανθρωπία Σου κατέβηκες από το ύψος της θεϊκής Σου δόξας και ανύψωσες εμάς μαζί Σου στον ουρανό, Παντοδύναμε Σωτήρα μας, ελέησέ μας".

"Κύριε, ἀναβαίνοντός σου ἐν τῷ σταυρῷ, φόβος, καὶ τρόμος ἐπέπεσε τῇ Κτίσει, καὶ τὴν γῆν μὲν ἑκώλυες, καταπιεῖν τοὺς σταυροῦντάς σε, τῷ δὲ ᾍδῃ ἐπέτρεπες, ἀναπέμπειν τοὺς δεσμίους εἰς ἀναγέννησιν βροτῶν. Κριτὰ ζώντων καὶ νεκρῶν, ζωὴν ἦλθες παρασχεῖν, καὶ οὐ θάνατον, φιλάνθρωπε δόξα σοι".

Κύριε, όταν ανέβαινες στο σταυρό, φόβος και τρόμος πλάκωσε την Κτίση. Και συ μεν εμπόδιζες  τη γη να καταπιεί τους σταυρωτές σου, επέτρεπες όμως στον Άδη να αφήσει επάνω ελεύθερους τους φυλακισμένους του για να διαλαλήσουν την αναγέννηση των βροτών. Εσύ που είσαι Κριτής ζωντανών και νεκρών, ήρθες να μας χαρίσεις ζωή και όχι θάνατο, Φιλάνθρωπε δόξα σε Σένα!

Ένας θάνατος φριχτός και επονείδιστος, έγινε η αφορμή της κατάλυσης του κράτους του Άδου. Ο παμφάγος Άδης, ο σκοτεινός κάτω κόσμος των προ Χριστού ανθρώπων, το ανεπίστρεπτο τέρμα όλης της δόξας, όλης της ευφυΐας, όλης της αγαθότητος αλλά και όλης της ματαιοδοξίας, της πονηρίας, της μηχανορραφίας, της απληστίας, καταλύεται. Την ώρα που καταπίνει τον ταπεινωμένο και εξαθλιωμένο Ναζωραίο, γκρεμίζεται συνθέμελα και αναπέμπει τους δεσμίους του. Σε λίγες ώρες, τριήμερος, ο σημερινός νεκρός εσταυρωμένος θα σπάσει τις κλειδαριές και τα λουκέτα και θα αναστηθεί ενδοξότατος και υπέρλαμπρος χαρίζοντας και σ' όλο το ανθρώπινο γένος ζωήν αιώνιον! Απόψε προσκυνούμε τα Πάθη, αλλά προσδοκούμε ήδη και την Ανάσταση!

Μεγάλη Τετάρτη

 Απόψε, απόγευμα  Μεγάλης Τετάρτης γίνεται η ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Πέμπτης. (Για να μην μπερδευόμαστε...)

Τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Πέμπτῃ, οἱ τὰ πάντα καλῶς διαταξάμενοι θεῖοι Πατέρες, ἀλληλοδιαδόχως ἔκ τε τῶν θείων Ἀποστόλων, καὶ τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων, παραδεδώκασιν ἡμῖν τέσσαρά τινα ἑορτάζειν, τὸν ἱερὸν Νιπτῆρα, τὸν μυστικὸν Δεῖπνον (δηλαδὴ τὴν παράδοσιν τῶν καθ' ἡμᾶς φρικτῶν Μυστηρίων), τὴν ὑπερφυᾶ Προσευχήν, καὶ τὴν Προδοσίαν αὐτήν.

Στίχοι εἰς τὸν Ἱερὸν Νιπτήρα
Νίπτει Μαθητῶν ἑσπέρας Θεὸς πόδας,
Οὗ ποῦς πατῶν ἦν εἰς Ἐδὲμ δείλης πάλαι.
Νίπτει ο Θεός των μαθητών  τα πόδια,
απόψε το εσπέρας.
Αυτού τα πόδια περπατούσαν παλιά στην Εδέμ,
κι ήταν απόγευμα και τότε.


Εἰς τὸν Μυστικον Δεῖπνον
Διπλοῦς ὁ Δεῖπνος· Πάσχα γὰρ νόμου φέρει,
Καὶ Πάσχα καινόν, Αἷμα. Σῶμα Δεσπότου.
Διπλό το δείπνο: Για το Πάσχα του νόμου
και το καινούργιο Πάσχα,
που είναι το Αίμα και το Σώμα του Δεσπότου

Εἰς τὴν ὑπερφυᾶ Προσευχὴν
Προσεύχῃ· καὶ φόβητρα, θρόμβοι αἱμάτων,
Χριστέ, προσώπου, παραιτούμενος δῆθεν
Θάνατον, ἐχθρὸν ἐν τούτοις φενακίζων.

Προσεύχεσαι κι είναι απόδειξη του φόβου οι θρόμβοι των αιμάτων
στο πρόσωπό Σου, Χριστέ, δήθεν παραιτούμενος,
εν τούτοις τον εχθρό, τον Θάνατο εξαπατών.

Εἰς τὴν Προδοσίαν
Τί δεῖ μαχαιρῶν, τί ξύλων λαοπλάνοι,
Πρὸς τὸ θανεῖν πρόθυμον εἰς Κόσμου λύτρον.

Τι χρειάζονται τα μαχαίρια και τα ξύλα λαοπλάνοι,
Πρόθυμος έρχεται στον θάνατο, για να τον υποστεί ως λύτρο υπέρ του Κόσμου.

Τα σημερινά τροπάρια εκφράζουν αποτροπιασμό για την προδοσία και για τον προδότη. Πώς θα μπορούσαν οι υμνογράφοι να αντιπαρέλθουν το φοβερό αυτό γεγονός; Πώς δεν θα ζωγράφιζαν με μελανά χρώματα το πρόσωπο του Ιούδα; Αλλά η κατάληξη όλων των ύμνων είναι ο έπαινος και η ευχαριστία για την ανεξικακία του Κυρίου μας.

"Ὁ τρόπος σου δολιότητος γέμει, παράνομε Ἰούδα· νοσῶν γὰρ φιλαργυρίαν, ἐκέρδησας μισανθρωπίαν· εἰ γὰρ πλοῦτον ἠγάπας, τί τῷ περὶ πτωχείας διδάσκοντι ἐφοίτας; εἰ δὲ καὶ ἐφίλεις, ἵνα τί ἐπώλεις τὸν ἀτίμητον, προδιδοὺς εἰς μιαιφονίαν; Φρῖξον ἥλιε, στέναξον ἡ γῆ, καὶ κλονουμένη βόησον· Ἀνεξίκακε Κύριε δόξα σοι".

Ο τρόπος σου είναι γεμάτος δολιότητα, παράνομε Ιούδα. Έπασχες από φιλαργυρία, και τελικά κέρδισες και την μισανθρωπία. Αφού αγαπούσες τον πλούτο, γιατί ακολουθούσες αυτόν που δίδασκε την εκούσια πτωχεία. Κι αν πράγματι τον αγαπούσες, γιατί πούλησες τον ανεκτίμητο και τον παρέδωσες στην μιαρή δολοφονία;. Ας φρίξει ο ήλιος, ας στενάξει η γη, κι ας φωνάξει σειόμενη: Ανεξίκακε Κύριε, ας είσαι δοξασμένος!


"Ὃν ἐκήρυξεν Ἀμνὸν Ἡσαΐας, ἔρχεται ἐπὶ σφαγὴν ἑκούσιον, καὶ τὸν νῶτον δίδωσιν εἰς μάστιγας, τὰς σιαγόνας εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπον οὐκ ἀπεστράφη, ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων, θανάτῳ δὲ ἀσχήμονι καταδικάζεται, πάντα ὁ ἀναμάρτητος ἑκουσίως καταδέχεται, ἵνα πᾶσι δωρήσηται τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν".

Αυτός που ο Ησαΐας ονόμασε Αμνό, έρχεται σε εκούσια σφαγή και δίδει τα νώτα του στα μαστίγια, τα σαγόνια του σε ραπίσματα και το πρόσωπό του δεν το απέστρεψε από επαίσχυντα φτυσίματα, σε ταπεινωτικό θάνατο καταδικάζεται, τα πάντα ο αναμάρτητος εκουσίως καταδέχεται για να δωρήσει σε όλους ανάσταση νεκρών.

"Μυσταγωγῶν σου Κύριε τοὺς Μαθητάς, ἐδίδασκες λέγων. Ὦ φίλοι, ὁρᾶτε, μηδεῖς ὑμᾶς χωρίσει μου φόβος· εἰ γὰρ πάσχω, ἀλλ' ὑπὲρ τοῦ Κόσμου· μὴ οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γὰρ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχήν μου, λύτρον ὑπὲρ τοῦ Κόσμου. Εἰ οὖν ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐμὲ μιμεῖσθε· ὁ θέλων πρῶτος εἶναι, ἔστω ἔσχατος, ὁ δεσπότης, ὡς ὁ διάκονος· μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγὼ γάρ εἰμι τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος".

Καθώς εισήγαγες, Κύριε, τους μαθητές σου στο μυστήριο της θείας οικονομίας, τους έλεγες: "Αγαπημένοι μου, προσέξτε, κανένας φόβος να μη σας χωρίσει από εμένα. Θα με δείτε να υποφέρω, αλλά να ξέρετε ότι υποφέρω για να σωθεί ο κόσμος. γιατί δεν ήρθα στον κόσμο για να με προσκυνούν και να με υπηρετούν, αλλά για να προσφέρω τη διακονία μου και να δώσω τη ζωή μου ως αντάλλαγμα για τη σωτηρία όλου του κόσμου. Αν είστε λοιπόν φίλοι μου, να με μιμηθείτε. Όποιος θέλει να είναι πρώτος δίπλα μου, ας είναι τελευταίος εδώ σ' αυτόν τον κόσμο. O κύριος ας είναι όπως ο υπηρέτης. Μείνετε ενωμένοι μαζί μου, για να φέρετε πλούσιο καρπό, πολλά σταφύλια, γιατί εγώ είμαι το αμπέλι της αληθινής ζωής.

Ο πιο ανατρεπτικός Δάσκαλος! Η εξουσία από την ανάποδη! Αυτός που θέλει να είναι πρώτος, να γίνει ο τελευταίος! Σταυρικός τρόπος! Αντέχεται; Μόνο αν υπάρχει η προϋπόθεση της τελευταίας φράσης: Μείνετε ενωμένοι μαζί μου, για να φέρετε καρπούς. Αλλιώς θα είστε σαν τα ξεριζωμένα κλήματα, χωρίς καρπό, χωρίς ζωή!

Και μια αναφορά στο σημερινό απόσπασμα από τον Ιώβ: 

Ο Ιώβ άντεξε την οικονομική καταστροφή, άντεξε και το χαμό των παιδιών του. Δεν κλονίστηκε η πίστη στον Θεό. Δεν έπαυσε την δοξολογία. Αλλά ο διάβολος επιμένει. Θέλει να πλήξει τον ίδιο. Παίρνει την άδεια από τον Θεό, να πλήξει το σώμα του. Ο Θεός του το επιτρέπει. Αλλά την ψυχή του δεν θα την αγγίξει. Η ψυχή είναι άβατο για τον διάβολο. Τα κλειδιά της τα κρατάει ο κάθε άνθρωπος. 

Μια φοβερή ασθένεια χτυπάει τον Ιώβ. Το σώμα του γεμίζει πληγές. Δεν έχει ησυχία νύχτα και μέρα από τους πόνους. Άυπνος, χωρίς ελπίδα θεραπείας. Και πάνω στον πόνο του έρχεται η γυναίκα του, ο μοναδικός δικός του άνθρωπος να τον προτρέψει να βλαστημήσει τον Θεό. "Πες κάτι στον Θεό(βλάσφημο) και πέθανε, του λέει. Κι εκείνος την κοιτάζει επιτιμητικά και της λέει: "Γιατί μιλάς σαν άμυαλη γυναίκα; Αν δεχθήκαμε τα καλά από τον Θεό, τα άσχημα δεν θα τα υποφέρουμε" και μ' όλα όσα του συνέβησαν ο Ιώβ δεν ξεστόμισε λόγο αμαρτωλό έναντι του Θεού!
Αξιοθαύμαστη υπομονή, αξιοθαύμαστος ευχαριστιακός τρόπος! Όταν οι συμφορές που μας βρίσκουν μας φαίνονται αβάσταχτες, ας σκεφτούμε και τις ευεργεσίες του Θεού. Τα καλά τα δεχόμαστε σχεδόν ως αυτονόητα, ως δεδομένα, σαν να μην είναι δώρα. Κι όμως είναι δώρα! Δώρο ο αέρας που αναπνέουμε -το αναγνώρισαν ως δώρο όσοι πέρασαν την φοβερή δύσπνοια εκ του κορωνοϊού. Δώρο τα μάτια μας. Δώρο η σκεπή πάνω απ' το κεφάλι μας. Δώρα τα ειρηνικά χρόνια. Δώρο η κατσαρόλα με το φαγητό που μπαίνει στη φωτιά. Δώρα τα παιδιά μας. Δώρο τα εγγόνια μας. Δώρο η δουλειά μας και τόσα άλλα, τόσα αμέτρητα, απερίγραφα..."Ει τα αγαθά εδεξάμεθα εκ χειρός Κυρίου τα  κακά ουχ υποίσωμεν;" Να το γράψουμε κάπου να το βλέπουμε κάθε μέρα!!!!!